Alicia Markova: Η θρυλική Πρίμα Μπαλαρίνα του Βρετανικού Μπαλέτου

29 Ιαν 2013
Κατηγορία χορευτές

H Dame Alicia Markova, DBE, DMus, (1η Δεκεμβρίου 1910 - 2 Δεκεμβρίου 2004) ήταν μία διάσημη Αγγλίδα μπαλαρίνα, χορογράφος, σκηνοθέτης και καθηγήτρια κλασικού μπαλέτου. Σταθμό στην καριέρα της αποτέλεσε η συνεργασία της με τα Ρωσικά Μπαλέτα (Ballets Russes) του Sergei Diaghilev. Έκανε διεθνείς περιοδείες και θεωρείται ευρέως μία από τις σπουδαιότερες μπαλαρίνες του 20ου αιώνα. Ήταν η πρώτος Βρετανίδα μπαλαρίνα που έγινε κορυφαία χορεύτρια σε συγκρότημα μπαλέτου. Επίσης εκείνη και η Dame Margot Fonteyn αποτέλεσαν τις δύο μοναδικές Αγγλίδες χορεύτριες που αναγνωρίστηκαν ως Απόλυτες Πρίμα Μπαλαρίνες (prima ballerina assoluta). Ήταν μία από τις πρώτες μπαλαρίνες των συγκροτημάτων: Rambert Dance Company, Royal Ballet και American Ballet Theatre και συνιδρυτής και διευθύντρια του English National Ballet.

Βιογραφικά στοιχεία

Τα πρώτα χρόνια

Η Markova γεννήθηκε με το όνομα Lilian Alicia Marks την 1η Δεκεμβρίου 1910. Ο πατέρας της, ο Alfred Marks, ήταν Εβραίος, ενώ η μητέρα της Eileen ασπάστηκε τον Ιουδαϊσμό. Ζούσαν σε ένα δυάρι στο Finsbury Park του Λονδίνου.

Η νεαρή Markova άρχισε να χορεύει έπειτα από ιατρική συμβουλή για την ενίσχυση της αδύναμων άκρων της. Έκανε το ντεμπούτο της σε ηλικία 10 ετών, ερμηνεύοντας το ρόλο της Σαλώμης (Salome) στην παντομίμα Dick Whittington and His Cat.

Στη συνέχεια άρχισε να σπουδάζει μπαλέτο με την Princess Serafina Astafieva, μία Ρωσίδα μπαλαρίνα που ζούσε στο Λονδίνο. Η Astafieva ήταν πρώην χορεύτρια των Ballets Russes, μιας διάσημης εταιρείας μπαλέτου που ιδρύθηκε από τον θιασάρχη Sergei Diaghilev. Η Astafieva καθιέρωσε την Ρωσική Ακαδημία Χορού (Russian Dancing Academy) στο Pheasantry επί της οδού Βασιλέως στην Chelsea και ήταν υπεύθυνη για τη διδασκαλία μια σειράς από σημαντικούς Βρετανούς χορευτές, συμπεριλαμβανομένων των: Marie Rambert, Margot Fonteyn και Anton Dolin. Μία μπλε πινακίδα σηματοδοτεί σήμερα την περιοχή που βρισκόταν το στούντιό της.

Ballets Russes του Diaghilev

Όταν η Markova ήταν 13 ετών, ο Diaghilev επισκέφθηκε το Λονδίνο αναζητώντας νέα ταλέντα για το συγκρότημα του και την ξεχώρισε μέσα από την τάξη της. Της πρότεινε να ενταχθεί στα Ballets Russes στο Monte Carlo και εκείνη δέχθηκε το 1925, ένα μήνα μετά τα 14α γενέθλια της. Ερμήνευσε μια σειρά από ρόλους ειδικά χορογραφημένους για εκείνη, ενώ ταυτόχρονα χόρεψε σε ένα διευρυμένο ρεπερτόριο αποτελούμενο από νέα και καθιερωμένα μπαλέτα. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου συνεργάστηκε με διάσημες προσωπικότητες του 20ου αιώνα συμπεριλαμβανομένων των καλλιτεχνών: Pablo Picasso και Henri Matisse, των συνθετών: Igor Stravinsky και Sergei Prokofiev, των κορυφαίων χορογράφων: Léonide Massine, George Balanchine και Bronislava Nijinska. Η Markova αναφέρθηκε σ’ αυτά τα χρόνια σε συνέντευξη που έδωσε για το ντοκιμαντέρ Ballets Russes.

Η περίοδος μετά τον Diaghilev

Μετά το θάνατο του Diaghilev, το 1929, η Markova επέστρεψε στην Αγγλία, όπου έγινε μία από τις πρώτες Κορυφαίες Μπαλαρίνες του Ballet Club, μιας εταιρείας μπαλέτου που ιδρύθηκε από την Dame Marie Rambert. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου φημιζόταν για τις ερμηνείες της στα έργα του Frederick Ashton, ο οποίος τότε δεν ήταν γνωστός αλλά αργότερα έγινε ένας από τους διασημότερους χορογράφους της Βρετανίας. Το Ballet Club αποτέλεσε την πρώτη επαγγελματική εταιρεία μπαλέτου στο Ηνωμένο Βασίλειο και έπειτα έγινε γνωστή ως Ballet Rambert. Τώρα είναι γνωστή ως Rambert Dance Company και παραμένει το παλαιότερο συγκρότημα χορού του Ηνωμένου Βασιλείου.

Το 1931 η Dame Ninette de Valois ίδρυσε το Vic-Wells Ballet στις εγκαταστάσεις του θεάτρου Sadler's Wells στο Λονδίνο. Ένας πρώην συνάδελφος από την εταιρεία του Diaghilev, προσκάλεσε τη Markova στο νέο συγκρότημα, προκειμένου να ενταχθεί σ’ αυτό ως μία από τις πρώτες μπαλαρίνες του. Δέχθηκε τη θέση ξεκινώντας μία διάσημη συνεργασία με τον Sir Anton Dolin. Η De Valois προσέλαβε και τον Frederick Ashton, ο οποίος έγινε μόνιμος χορογράφος και αργότερα καλλιτεχνικός διευθυντής της συγκεκριμένης εταιρείας. Το 1933 η de Valois διόρισε τη Markova στη θέση της πρώτης Πρίμα Μπαλαρίνας του συγκροτήματος, το οποίο σήμερα αποτελεί το διεθνούς φήμης Royal Ballet.

Το 1935 η Markova και ο Dolin έφυγαν από το μπαλέτο Vic-Wells με σκοπό να σχηματίσουν τη δική τους εταιρεία, τη γνωστή ως Markova-Dolin Company, η οποία πραγματοποιούσε διάφορες περιοδείες. Η εταιρεία περιόδευσε για δύο σεζόν και το 1936 ο Prince Wolkonsky έγινε ballet master του συγκροτήματος. Αργότερα, το 1938, η Markova εντάχθηκε στο Ballet Russe de Monte Carlo, περιοδεύοντας σ’ όλο τον κόσμο ως star μπαλαρίνα της εταιρείας. Η Ballet Russe de Monte Carlo ήταν η πρώτη εταιρεία που περιόδευσε σ’ όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες, δίνοντας τη δυνατότητα στο κοινό που δεν είχε δει ποτέ ξανά μπαλέτο να έρθει σ’ επαφή μ’ αυτή τη μορφή τέχνης. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Markova διαδραμάτιζε σημαντικό ρόλο και στο American Ballet Theatre, χορεύοντας με το συγκρότημα αυτό κατά τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του. Η Markova εμφανίστηκε σε όλο τον κόσμο χορεύοντας σε διάφορα μπαλέτα, αλλά έχει μείνει στην ιστορία κυρίως για τις ερμηνείες της στη Giselle (Ζιζέλ), στο The Dying Swan(Ο Θάνατος του Κύκνου) και στο Les Sylphides (Οι Συλφίδες). Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ανασχημάτισε το Les Ballets Russes στις Ηνωμένες Πολιτείες και εμφανίστηκε χορεύοντας με τον Dolin στην παραγωγή του Hollywood «A Song for Miss Julie».

Εθνικό Μπαλέτο της Αγγλίας (English National Ballet)

Το 1950 η Markova και ο Dolin ίδρυσαν μαζί το Festival Ballet, ένα συγκρότημα μπαλέτου που δημιουργήθηκε για τον εορτασμό του επικείμενου Φεστιβάλ της Μεγάλης Βρετανίας και υποστηρίχθηκε από τον Πολωνό επιχειρηματία Julian Brunsweg. Ο Dolin ήταν να είναι πρώτος Καλλιτεχνικός Διευθυντής της εταιρείας, με την Markova ως Πρίμα Μπαλαρίνα. Η εταιρεία ιδρύθηκε με σκοπό να περιοδεύει παρουσιάζοντας παραστάσεις μπαλέτου στο κοινό που διαφορετικά δεν θα είχε τη δυνατότητα να έρθει σ’ επαφή με το μπαλέτο, τόσο στο Ηνωμένο Βασίλειο όσο και διεθνώς. Δημιούργησαν επίσης μια σειρά από εκπαιδευτικά προγράμματα με στόχο την πρόσβαση νέων ακροατηρίων στο κόσμο του μπαλέτου. Η Markova παρέμεινε η Πρίμα Μπαλαρίνα του συγκροτήματος μέχρι το 1952. Μετά συνέχισε να εμφανίζεται τακτικά ως guest χορεύτρια μέχρι την αποχώρησή της από το επαγγελματικό χορό. Το 1960 συνεργάστηκε με τον Ινδό κλασικό χορευτή Ram Gopal και δημιούργησαν ένα ντουέτο το "Radha-Krishna" βασιζόμενο στην ινδουιστική μυθολογία , στο οποίο εκείνη χόρευε ως Radha και εκείνος χόρεψε ως Krishna. Σήμερα η συνεργασία τους τιμάται στη National Portrait Gallery του Λονδίνου όπου μια χάλκινη προτομή της βρίσκεται δίπλα σε ένα πορτρέτο του. Το 1989 το Festival Ballet μετονομάστηκε σε Εθνικό Μπαλέτο της Αγγλίας (English National Ballet), ώστε να αντικατοπτρίζει το ρόλο της ως τη μοναδική εταιρεία κλασικού μπαλέτου της Βρετανίας που διοργάνωνε περιοδείες σε εθνικό επίπεδο και σε προσιτές τιμές για το κοινό.

Απόσυρση από τον επαγγελματικό χορό

Η Markova αποσύρθηκε από τον επαγγελματικό χορό τον Ιανουάριο του 1963 σε ηλικία 52 ετών. Μετά την απόσυρση της συνέχισε να δραστηριοποιείται στον χώρο του μπαλέτου και του θεάτρου ως καθηγήτρια, σκηνοθέτης και χορογράφος. Ήταν υπεύθυνη για τη διοργάνωση μιας σειράς από μπαλέτα, στα οποία είχε η ίδια χορέψει με τα Ballets Russes και καθοδηγούσε τους χορευτές σχετικά με τους ρόλους τους. Ως καθηγήτρια έχει παρουσιάσει τηλεοπτικά master classes ενώ ταυτόχρονα διορίστηκε καθηγήτρια Μπαλέτου και Παραστατικών Τεχνών στο University of Cincinnati. Κατά τα επόμενα χρόνια συνέχισε να διδάσκει μπαλέτο σε σεμινάρια όπως στα: Yorkshire Ballet Seminars και Abingdon Ballet Seminars και ήταν Πρόεδρος και σταθερή guest καθηγήτρια στα Arts Educational Schools του Λονδίνου και του Tring. Ήταν επίσης ηγετικό στέλεχος και σταθερή guest καθηγήτρια στο Royal Ballet School.

Η Markova ήταν επίσης Πρόεδρος σε πολυάριθμους οργανισμούς χορού. Συγκεκριμένα ήταν Πρόεδρος του English National Ballet, Διοικητής στο Royal Ballet και Αντιπρόεδρος στο Royal Academy of Dance.

Θάνατος

Η Dame AliciaΚάποια πέθανε μετά από ένα σοβαρό εγκεφαλικό επεισόδιο στις 2 Δεκεμβρίου 2004, σε ένα νοσοκομείο στο Bath, μία ημέρα μετά τα 94^α γενέθλια της.

Ένα μνημόσυνο ευχαριστιών για τη ζωή και το έργο της έλαβε χώρα στο Αβαείο του Westminster στις 8 Μαρτίου 2005. Τιμώντας τη μνήμη της χορευτές του English National Ballet παρουσίασαν αποσπάσματα από το μπαλέτα Giselle (Daria Klimentová, Dmitri Gruzdyev, Erina Takahashi, Arionel Vargas) και Les Sylphides (Agnes Oakes and Simone Clarke).

Βραβεία, τίτλοι και τιμητικές διακρίσεις

1957 - Dance Magazine Award

1957 - Woman of the Year Award (American Women's Organisation)

1958 - CBE, Commander of the Order of the British Empire

1963 - DBE, Dame Commander of Order of the British Empire

1963 - Queen Elizabeth II Coronation Award, Royal Academy of Dance

1966 - DMus, Honorary Doctorate of Music, Leicester University

1982 - MusD, Honorary Doctorate of Music, University of East Anglia

1994 - Evening Standard Special Award

2000 - Cecchetti D'Argento Award, Imperial Society of Teachers of Dancing

2001 - DUniv, Honorary Doctor of the University, Middlesex University

Θέσεις