George Balanchine: Ο κορυφαίος χορογράφος που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη του μπαλέτου

09 Οκτ 2013
Κατηγορία χορευτές

O George Balanchine (22 Ιανουαρίου 1904 - 30 Απριλίου 1983) ήταν ένας από τους διασημότερους χορογράφους του 20ου αιώνα. Έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη του μπαλέτου στις Ηνωμένες Πολιτείες και ήταν συν-ιδρυτής και balletmaster του New York City Ballet. Ως χορογράφος διακρινόταν για την μουσικότητα του: συγχρόνιζε τη μουσική με το χορό και δούλεψε για μεγάλο χρονικό διάστημα με τον διάσημο συνθέτη Igor Stravinsky. Τα 39 από τα πάνω από 400 μπαλέτα του Balanchine ήταν χορογραφημένα με τη μουσική του Stravinsky.

Βιογραφικά Στοιχεία

Γεωργία και Ρωσία

Ο Balanchine γεννήθηκε στην Αγία Πετρούπολη της Ρωσία από Γεωργιανό πατέρα και Ρωσίδα μητέρα. Η οικογένεια του αποτελείτο κυρίως από συνθέτες και στρατιώτες. Ο πατέρας του ήταν ο γνωστός Γεωργιανός συνθέτης Meliton Balanchivadze (1862-1937), ένας από τους πρωτεργάτες της Γεωργιανής Όπερας, ενώ η μητέρα του ήταν Ρωσίδα μπαλαρίνα. Ο αδελφός του, ο Andria Balanchivadze (1906-1992), έγινε δημοφιλής συνθέτης της Γεωργίας. Ο Balanchine όταν ήταν παιδί δεν ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για το μπαλέτο, αλλά η μητέρα του αγαπούσε τις τέχνες και πήγε τον νεαρό George με την αδελφή του σε οντισιόν. Έτσι μοιράστηκαν το πάθος της μητέρας τους για το μπαλέτο.

Μετά από οντισιόν στην οποία συμμετείχε το 1913 (σε ηλικία 9 ετών) ο Balanchine μεταφέρθηκε από την αγροτική Φινλανδία στην Αγία Πετρούπολη όπου έγινε δεκτός στη Σχολή του Αυτοκρατορικού Μπαλέτου (Imperial Ballet School). Εκεί ήταν μαθητής του Pavel Gerdt και του Samuil Andrianov. Μετά την νίκη των Μπολσεβίκων στην Ρωσική Επανάσταση του 1917, η σχολή έκλεισε καθώς θεωρείτο ένα ελιτίστικο σύμβολο του τσαρικού καθεστώτος. Για να επιβιώσει από την ανέχεια και το στρατιωτικό νόμο αυτής της περιόδου, ο Balanchine έπαιζε πιάνο - για να εξασφαλίσει τα τρόφιμα και όχι για τα χρήματα - σε καμπαρέ και θέατρα βουβών έργων. Τελικά το Imperial Ballet School ξανάνοιξε, αλλά με πολύ μειωμένη χρηματοδότηση από την κυβέρνηση. Μετά την αποφοίτησή του το 1921, ο Balanchine γράφτηκε στο Ωδείο της Πετρούπολης, ενώ ταυτόχρονα δούλευε στο corps de ballet του Κρατικού Ακαδημαϊκού Θεάτρου για Όπερα και Μπαλέτο (State Academic Theater for Opera and Ballet) (πρώην Κρατικό Θέατρο Όπερας και Μπαλέτου). Οι σπουδές του στο Ωδείο περιελάμβαναν μαθήματα πιάνου προηγμένου επιπέδου, θεωρία της μουσικής, αντίστιξη, αρμονία και σύνθεση. Ο Balanchine αποφοίτησε από το Ωδείο κατά τη διάρκεια του 1923 και χόρευε ως μέλος του corps de ballet μέχρι το 1924 που εξορίστηκε από τη χώρα λόγω των παράξενων ιδεών και χορογραφιών του.

Ο Balanchine ενώ ήταν ακόμη πολύ νέος χορογράφησε το πρώτο του έργο, ένα pas de deux γνωστό ως «La Nuit» (το 1920 με μουσική του Anton Rubinstein). Στη συνέχεια δημιούργησε ένα άλλο ντουέτο, το «Enigma», στο οποίο οι χορευτές χόρευαν ξυπόλητοι. Κατά τη διάρκεια του 1923, με τους χορευτές συναδέλφους του, ο Balanchine σχημάτισε μια μικρή ομάδα, το Young Ballet.

Απόδραση στη Δύση

Κατά την επίσκεψή του το 1924 στη Γερμανία με τους χορευτές του Σοβιετικού Κράτους, ο Balanchine, η σύζυγός του Tamara Geva και οι χορευτές Alexandra Danilova και Nicholas Efimov κατέφυγαν στο Παρίσι, όπου υπήρχε μια μεγάλη Ρωσική κοινότητα από οικογένειες που εξορίστηκαν κατά την Επανάσταση. Ο ιμπρεσάριος Sergei Diaghilev, ένας άλλος Ρώσος σε εξορία, πρότεινε στον Balanchine να ενταχθεί στο νεοσυσταθέν συγκρότημα Ballets Russes ως χορογράφος.

Ballets Russes

Ο Diaghilev σύντομα ανέθεσε στον Balanchine τη θέση του ballet master της εταιρείας και υποστήριξε τις χορογραφίες του. Στο διάστημα από το 1924 μέχρι τον θάνατο του Diaghilev το 1929, ο Balanchine δημιούργησε 9 μπαλέτα και άλλες χορογραφίες. Κατά τη διάρκεια αυτών των ετών, συνεργάστηκε με σημαντικούς συνθέτες, όπως ο Prokofiev, ο Stravinsky, ο Claude Debussy, ο Erik Satie, ο Ravel αλλά και με διάσημους καλλιτέχνες που σχεδίασαν τα σκηνικά και τα κοστούμια, όπως ο Pablo Picasso, ο Georges Rouault και ο Henri Matisse, δημιουργώντας νέα έργα που συνδύαζαν όλες τις τέχνες. Μεταξύ των νέων έργων του, το μπαλέτου του Balanchine «Apollon musagète» (Απόλλων και Μούσες) σε συνεργασία με τον Stravinsky, του οποίου η πρεμιέρα έγινε κατά τη διάρκεια του 1928 στο Παρίσι, αποτέλεσε ένα από τα πιο καινοτόμα μπαλέτα του. Το μπαλέτο «Apollon musagète» συνδυάζει το κλασικό μπαλέτο, τον κλασικό ελληνικό μύθο και εικόνες με κινήσεις τζαζ. Ο ίδιος το χαρακτηρίζε ως «σημείο καμπής στη ζωή του».

Η καριέρα του Balanchine έφτανε στο τέλος της καθώς υπέφερε από ένα σοβαρό τραυματισμό στο γόνατο και έπρεπε να προσέχει όταν χορεύει. Μετά το θάνατο του Diaghilev, τα Ballets Russes αποδιοργανώθηκαν. Ο Balanchine άρχισε να ανεβάζει χορούς για επιθεωρήσεις του Charles B. Cochran και σόου του Sir Oswald Stoll στο Λονδίνο. Κλήθηκε από το Βασιλικό Μπαλέτο της Δανίας στην Κοπεγχάγη για να δουλέψει ως guest ballet master.

Όταν ομάδα χορευτών των Ballets Russes εγκαταστάθηκε στο Μόντε Κάρλο, ο Balanchine συνεργάστηκε μαζί τους και έγινε ballet master του νέου συγκροτήματος. Έτσι υπό τη διεύθυνση του René Blum, η εταιρεία πήρε το όνομα «Ballets Russes de Monte Carlo». Ο Balanchine χορογράφησε τρία μπαλέτα: «Cotillon», «La Concurrence» και «Le Bourgeois Gentilhomme».

Όταν ο Blum ανέθεσε τον έλεγχο της εταιρείας στο συνταγματάρχη W. de Basil, ο Balanchine αποχώρησε από τα Ballets Russes de Monte Carlo για να δουλέψει ως κορυφαίος χορογράφος στο νεοσύστατο Les Ballets το 1933. Η εταιρεία χρηματοδοτήθηκε από τον Edward James, έναν Βρετανό υποστηρικτή του μπαλέτου. Ο Boris Kochno, πρώην γραμματέας και συνεργάτης του Diaghilev, υπηρέτησε ως καλλιτεχνικός σύμβουλος. Η εταιρεία λειτούργησε μόνο δύο μήνες κατά τη διάρκεια του 1933. Παρουσίασε παραστάσεις μόνο στο Παρίσι και στο Λονδίνο, όταν η Μεγάλη Ύφεση κατέστησε αρκετά δύσκολη τη χρηματοδότηση των τεχνών. Ο Balanchine δημιούργησε αρκετά νέα έργα συνεργαζόμενος με τους συνθέτες: Kurt Weill, Darius Milhaud, Henri Sauguet και με τον σχεδιαστή Pavel Tchelitchew.

Την περίοδο εκείνη ο Lincoln Kirstein, ένας νεαρός Αμερικανός υποστηρικτής των τεχνών αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και παρακολούθησε το Les Ballets το 1933. Με στόχο τη δημιουργία μιας εταιρείας μπαλέτου στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Kirstein συναντήθηκε με τον Balanchine και γρήγορα έπεισε το δεύτερο το συγκρότημα μπαλέτου να μεταφερθεί εκεί με τη βοήθεια του. Έτσι μέχρι τον Οκτώβριο του ίδιου έτους, ο Kirstein είχε φέρει τον Balanchine στη Νέα Υόρκη. Η παρουσία του Balanchine στη Νέα Υόρκη άρχισε να επηρεάζει το χαρακτήρα, την εκπαίδευση και τις τεχνικές του Αμερικανικού μπαλέτου και χορού.

Ηνωμένες Πολιτείες

Ο Balanchine έθεσε ως πρώτο στόχο τη δημιουργία μιας σχολής μπαλέτου καθώς ήθελε οι χορευτές να εξελιχθούν με βάση την ισχυρή τεχνική και το στυλ που ο ίδιος ήθελε. Με την υποστήριξη των Lincoln Kirstein και Edward MM Warburg, η Σχολή του American Ballet άνοιξε για τους φοιτητές στις 2 Ιανουαρίου 1934 και σε διάστημα μικρότερο των 3 μηνών από την άφιξη του Balanchine στις ΗΠΑ. Αργότερα κατά τη διάρκεια του ίδιου έτους, ο Balanchine και οι μαθητές του παρουσίασαν σε πρεμιέρα το νέο του μπαλέτο «Serenade» σε μουσική Tchaikovsky στο θερινό κτήμα του Warburg. Παρά τις τροποποιήσεις που επιδέχθηκε το μπαλέτο «Serenade» από τον Balanchine με την πάροδο των ετών, δεν παύει να αποτελεί ένα έργο που φέρει την υπογραφή του New York City Ballet σχεδόν ογδόντα χρόνια μετά την πρεμιέρα του.

Κατά τις δεκαετίες 1930 και 1940, εκτός από τις δραστηριότητες του στον χώρο του μπαλέτου, ο Balanchine δημιούργησε χορογραφίες και για μουσικό θέατρο συνεργαζόμενος με εξέχουσες προσωπικότητες όπως ο Richard Rodgers, ο Lorenz Hart και ο Vernon Duke. Επίσης θαύμαζε πολύ τον Fred Astaire και τον περιέγραφε ως «τον πιο αξιόλογο, τον πιο εφευρετικό, τον πιο κομψό χορευτή της εποχής εκείνης».

Το 1935 ο Balanchine σχημάτισε μια επαγγελματική εταιρεία με την επωνυμία American Ballet. Μετά από μια αποτυχημένη προσπάθεια οργάνωσης μιας περιοδείας, η εταιρεία ξεκίνησε να δίνει παραστάσεις στο Metropolitan Opera. Την επόμενη χρονιά ο Balanchine ανέβασε την όπερα του Gluck «Orfeo and Eurydice», ενώ κατά τη διάρκεια του 1937 παρουσίασε μια βραδιά με έργα που είχε χορογραφήσει με τη μουσική του Igor Stravinsky.

Μετεγκατάσταση στη Δυτική Ακτή

Ο Balanchine μετακόμισε στο Hollywood κατά τη διάρκεια του 1938. Εκεί δημιούργησε χορογραφίες για πέντε ταινίες. Συνέθεσε εκ νέου την εταιρεία του, η οποία έλαβε την επωνυμία American Ballet Caravan και περιόδευσε με το συγκρότημα σε όλη Βόρεια και Νότια Αμερική. Το διάστημα 1944 - 1946, κατά τη διάρκεια και μετά το Β 'Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Balanchine υπηρέτησε ως βασικός χορογράφος για το Ballet Russe de Monte Carlo.

Επιστροφή στη Νέα Υόρκη

Σύντομα ο Balanchine δημιούργησε μια νέα εταιρεία χορού, τη γνωστή ως Ballet Society, με την βοήθεια του Lincoln Kirstein. Συνέχισε να συνεργάζεται με σύγχρονους συνθέτες όπως ο Paul Hindemith, από τον οποίο ζήτησε μια σύνθεση το 1940 για το έργο «The Four Temperaments». Το συγκεκριμένο έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στις 20 Νοεμβρίου 1946. Επίσης σε συνεργασία με τον Stravinsky και τον γλύπτη – σχεδιαστή Isamu Noguchi δημιούργησε το μπαλέτο «Orpheus». Μετά από πολλές επιτυχημένες παραστάσεις η εταιρεία Ballet Society μετονομάστηκε επίσημα σε New York City Ballet το 1948.

Το 1955 ο Balanchine δημιούργησε τη δική του εκδοχή για το μπαλέτο «The Nutcracker», στην οποία έπαιξε το ρόλο του Drosselmeyer. Από τότε το New York City Ballet παρουσιάζει το μπαλέτο «Ο Καρυοθραύστης» κάθε χρόνο στη Νέα Υόρκη κατά τη διάρκεια της περιόδου των Χριστουγέννων. Πρόκειται για μία από τις διασημότερες παραγωγές του μπαλέτου «The Nutcracker» που αποτελεί παράδοση για το Μπαλέτο της Νέας Υόρκης ενώ παράλληλα παρουσιάζεται και από άλλες διάσημες εταιρείες μπαλέτου. Γυρίστηκε σε ταινία για τον κινηματογράφο το 1993 από τον σκηνοθέτη Emile Ardolino με τους χορευτές του NYCB και αφήγηση από τον Kevin Kline και κυκλοφόρησε σε DVD από την Warner Brothers home video.

Όταν κατασκευάστηκε το Lincoln Center for the Performing Arts προσφέρθηκε στο NYCB το New York State Theater, το οποίο το 2008 μετονομάστηκε σε David H. Koch Theater. O Balanchine συνεργάστηκε με τον αρχιτέκτονα Philip Johnson για τον σχεδιασμό ενός θεάτρου κατάλληλα κατασκευασμένου για να ανεβάσει τα έργα του, το οποίο άνοιξε τις πύλες του το 1964. Εκεί δημιούργησε μεγάλες παραγωγές, όπως το «Stars and Stripes» και το «Vienna Waltzes» με μουσική των Johann Strauss II, Franz Lehár και Richard Strauss.

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960 ο Balanchine δημιούργησε και αναθεώρησε σχεδόν σαράντα μπαλέτα συμπεριλαμβανομένου του μπαλέτου «Δον Κιχώτης», στο οποίο έπαιξε τον πρωταγωνιστικό ρόλο κατά την παρουσίαση του το 1965. Ο βασικός γυναικείος ρόλος στο μπαλέτο «Don Quixote» δημιουργήθηκε για την κορυφαία μπαλαρίνα Suzanne Farrell. Μεταξύ των πιο αξιοσημείωτων μπαλέτων που ανέβασε ο Balanchine είναι και τα «Διαμάντια» που αποτελούν τμήμα του μπαλέτου τριών πράξεων «Κοσμήματα» σε μουσική του Tchaikovsky.

Το καλοκαίρι του 1972, ένα χρόνο μετά το θάνατο του Stravinsky, ο Balanchine οργάνωσε ένα Φεστιβάλ Stravinsky για το οποίο χορογράφησε πολλά σημαντικά νέα έργα όπως τα μπαλέτα "θαύματα" «Stravinsky Violin Concerto» και «Symphony in Three Movements».

Ο Balanchine πέθανε στις 30 Απριλίου 1983 στη Νέα Υόρκη, μετά από χρόνια ασθένεια η οποία διαγνώστηκε μετά το θάνατο του. Τη νύχτα του θανάτου του, το συγκρότημα έδωσε την προγραμματισμένη του παράσταση, η οποία περιελάμβανε τα έργα «Divertimento No.15» και «Symphony in C» στο Lincoln Center.

Τιμητικοί Τίτλοι και Βραβεία

1978 Kennedy Center Honors

1980 Austrian Decoration for Science and Art

1983 Presidential Medal of Freedom

1987 National Museum of Dance's Mr. & Mrs. Cornelius Vanderbilt Whitney Hall of Fame

Balanchine 100: The Centennial Celebration

Μνημείο στο Opera House στο Tbilisi στη μνήμη του Balanchine

Σχετικά Links:

http://www.nycballet.com/Explore/Our-History/George-Balanchine.aspx

http://www.imdb.com/name/nm0049422/

http://www.balanchine.org/balanchine/index.html

http://balanchine.com/