Τα δέκα πιο πρωτοποριακά μπαλέτα στην ιστορία του χορού

Το μπαλέτο είναι μια μορφή τέχνης που συνεχώς εξελίσσεται μέσα από τα έργα και τη δημιουργικότητα των χορογράφων και των συνθετών που επαναπροσδιορίζουν την αισθητική ανάλογα με το σκοπό κάθε παραγωγής. Πολλά από τα διασημότερα μπαλέτα του κλασικού ρεπερτορίου θεωρούνται πρωτοποριακά για την εποχή που δημιουργήθηκαν καθώς συνέβαλλαν στην εξέλιξη του χορού και έδωσαν έμπνευση για νέα πιο εντυπωσιακά έργα.

Η Συλφίδα (La Sylphide)

Οι pointe ξεκίνησαν να αποτελούν βασικό στοιχείο του μπαλέτου για τις μπαλαρίνες

Η μουσική του Chopin που ακούμε στο μπαλέτο La Sylphide είναι ίσως οικεία ακόμη και σε όσους δεν γνωρίζουν το μπαλέτο. Το μπαλέτο La Sylphide είναι ένα από τα παλαιότερα μπαλέτα που έχουν παρουσιαστεί ποτέ και η εκδοχή με την οποία είναι εξοικειωμένο το σύγχρονο κοινό δεν μοιάζει με την αρχική. Το μπαλέτο χορογραφήθηκε για πρώτη φορά το 1832 από τον καινοτόμο χορογράφο Philippe Taglioni, του οποίου η χορογραφία δυστυχώς χάθηκε στο χρόνο. Αντιθέτως, οι σύγχρονοι θίασοι μπαλέτου ανεβάζουν την έκδοση του August Bournonville, χορογραφημένη το 1836. Η εκδοχή του Bournonville για το μπαλέτο, που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην Κοπεγχάγη το 1836, αποτέλεσε τον ακρογωνιαίο λίθο της παράδοσης του Ρομαντικού μπαλέτου. Αποτέλεσε ένα σημαντικό έργο στον κόσμο του μπαλέτου.

Η Συλφίδα επαναπροσδιόρισε τη χρήση των παπουτσιών pointe στο κλασικό μπαλέτο καθώς οι χορεύτριες κλήθηκαν να ανταποκριθούν σε νέες απαιτήσεις της χορογραφίας. Επίσης στο μπαλέτο La Sylphide η μπαλαρίνα που ερμηνεύει τη Συλφίδα φορώντας κοστούμι με λευκό τούλι μοιάζει με πνεύμα ή με νεράιδα, που σύμφωνα με την υπόθεση του μπαλέτου ερωτεύεται ένα Σκωτσέζο αγρότη, τον James. 

Οι pointe δίνουν πλέον την αίσθηση στο κοινό ότι η μπαλαρίνα μοιάζει να αιωρείται χορεύοντας στη σκηνή. Αυτή η καινοτομία στα παπούτσια μπαλέτου άλλαξε τα δεδομένα στο μπαλέτο καθώς οι χορεύτριες ξεκίνησαν πλέον να εκπαιδεύονται στο να χορεύουν σε ointe. 

Ζιζέλ (Giselle) 

Ένα από τα πρώτα μπαλέτα που η χορογραφία και η σύνθεση της μουσικής δημιουργήθηκαν ταυτόχρονα

Η Ζιζέλ (ή les Wilis) είναι ένα μπαλέτο δύο πράξεων με λιμπρέτο που έχουν συνθέσει οι Jules-Henri Vernoy de Saint-Georges και Théophile Gautier. Τη μουσική του μπαλέτου έχει συνθέσει ο Adolphe Adam ενώ τη χορογραφία δημιούργησαν οι Jean Coralli και Jules Perrot. Το μπαλέτο είναι  εμπνευσμένο από ένα ποίημα του Heinrich Heine. Παρουσιάστηκε για πρώτη φορά από το μπαλέτο du Théâtre de l'Académie Royale de Musique στο Salle Le Peletier στο Παρίσι της Γαλλίας, στις 28 Ιουνίου 1841. Η χορογραφία των σύγχρονων παραγωγών γενικά προέρχεται από τις αναβιώσεις του Marius Petipa για το Αυτοκρατορικό Ρωσικό Μπαλέτο

Η Giselle αποτελεί ένα κατεξοχήν ρομαντικό μπαλέτο. Ήταν ένα από τα πρώτα μπαλέτα που η χορογραφία και η μουσική δημιουργήθηκαν ταυτόχρονα και συγχρονισμένα μεταξύ τους. Στη χορογραφία τους, οι Jean Coralli και Jules Perrot κάνουν ξεχωριστή χρήση της παντομίμας που αντικατοπτρίζεται ηχητικά μέσω της δραματικής μουσικής του Adolphe Adam. Το μπαλέτο έγινε εξαιρετικά δημοφιλές και παρουσιάστηκε σε διάφορες χώρες. Μία από τις πιο  ρομαντικές και διάσημες σκηνές του μπαλέτου είναι η σκηνή όπου η Giselle τρελαίνεται και χορεύει μέσα σε ένα παραλήρημα και τελικά πεθαίνει με ραγισμένη καρδιά.

Σύλβια (Sylvia)

Ένα μπαλέτο με ξεχωριστή μουσική που άλλαξε την εικόνα της γυναίκας στο μπαλέτο

Η Σύλβια είναι ένα μπαλέτο εμπνευσμένο από τη μυθολογία που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Παρίσι το 1876 σε χορογραφία Louis Mérante και σε μουσική του Léo Delibes. Μπορεί αρχικά να μην δέχτηκε πολύ καλές κριτικές ωστόσο, ο Frederick Ashton χορογράφησε και ανέβασε μια εξαιρετικά επιτυχημένη αναβίωση το 1952, όταν ήταν καλλιτεχνικός διευθυντής του Royal Ballet.

Αν και η αρχική χορογραφία δεν θεωρήθηκε ποτέ εντυπωσιακή, η μουσική του Delibes θεωρήθηκε καινοτόμος για την εποχή, δυναμική και συμφωνική. Ο Ashton χορογράφησε τη Sylvia για τη μούσα του, την πρίμα μπαλαρίνα Margot Fonteyn θεωρώντας πως μόνο ένας χορευτής του βεληνεκούς της θα μπορούσε πραγματικά να ερμηνεύσει τον κύριο ρόλο εννοώντας ότι η τεχνική της Fonteyn ήταν ασύγκριτη. Το μπαλέτο θεωρήθηκε αντισυμβατικό λόγω της απεικόνισης των γυναικών με αντρικά στοιχεία καθώς φορούν πανοπλίες και παρουσιάζονται ως πολεμίστριες πιστές στην πρωταγωνίστρια Diana.

Το πουλί της φωτιάς (The Firebird)

Μια από τις πρώτες επιτυχίες του Igor Stravinsky για το μπαλέτο που ενέπνευσε σπουδαίους χορογράφους

Το μπαλέτο Firebird ήταν το πρώτο πρωτότυπο έργο που δημιουργήθηκε για τα διάσημα Ballet Russes του Sergei Diaghilev την εποχή της δημιουργίας τους το 1910. Το μπαλέτο αποτελεί ένα σημαντικό έργο καθώς έχει παρουσιαστεί σε αμέτρητες αναβιώσεις διατηρώντας παράλληλα την ίδια μουσική και εμπνέοντας χορογράφους όπως ο Jerome Robbins και κυρίως ο George Balanchine.

Ήταν το πρώτο έργο στην περίφημη καριέρα του Igor Stravinsky ως συνθέτη μπαλέτου, ειδικά για το Ballet Russes. Η πιο διάσημη σκηνή του μπαλέτου είναι το "The Infernal Dance", που χορεύει ο πρωταγωνιστής του έργου, πρίγκιπας Ιβάν. 

Η πρωτότυπη χορογραφία ήταν του Michel Fokine , ο οποίος συνεργάστηκε με τον Alexandre Benois σε ένα σενάριο βασισμένο σε ρωσικά παραμύθια. Η πρεμιέρα του πραγματοποιήθηκε στην Όπερα του Παρισιού στις 25 Ιουνίου 1910 σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία και προσφέροντας στον Στραβίνσκι διεθνή φήμη.

Η ιεροτελεστία της άνοιξης (The Rite of Spring)

Η αντισυμβατική για την εποχή μουσική του Stravinsky και η χορογραφία του Leonide Massine που έμεινε στην ιστορία

Η μουσική του Stravinsky το 1913 για το έργο The Rite of Spring ήταν τόσο ασυμβίβαστο για την εποχή εκείνη, που κατά τη διάρκεια μιας πρόβας, η ορχήστρα προκάλεσε την οργή του συνθέτη ξεσπώντας σε νευρικά γέλια. Η πρώτη παραγωγή του μπαλέτου αποτέλεσε ένα από τα πρώτα avant-garde έργα. Ωστόσο, η δεύτερη χορογραφία του 1920 του Leonide Massine έκανε το μπαλέτο ένα αριστούργημα που εξακολουθεί να παρουσιάζεται συχνά σε αναβιώσεις. Πρόκειται για μια σειρά χορο-μουσικών κινήσεων χωρίς πλοκή που επικεντρώνονται στην ειδωλολατρική Ρωσία.

Οι χορευτές κινούνται με τρόπο που τους επιτρέπει να γίνουν ένα με τη γη και η τελευταία σκηνή είναι μια ασαφής τελετουργία, στην οποία ένα κορίτσι που επιλέγεται για θυσία χορεύει μέχρι θανάτου.

Η πρωτότυπη χορογραφία ήταν του Vaslav Nijinsky με σκηνικά και κοστούμια σχεδιασμένα από τον Nicholas Roerich. Το μπαλέτο θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα έργα του 20ου αιώνα.

Σερενάτα (Serenade)

Ένα μπαλέτο ορόσημο του Τζορτζ Μπαλανσίν με στοιχεία κλασικού μπαλέτου

Στα κλασικά ρομαντικά μπαλέτα, όπως Ζιζέλ και Συλφίδα, κύριο χαρακτηριστικό είναι ο χορός του corps de ballet που αποτελείται από μπαλαρίνες. Επίσης οι χορεύτριες φορούν μακριές τούλινες φούστες, ένα στοιχείο που παραπέμπει στην ρομαντική περίοδο που δημιουργήθηκαν. Εκτός από τα παραπάνω μπαλέτα, το μπαλέτο Serenade του George Balanchine είναι ένα μπαλέτο που επαναπροσδιόρισε την εικόνα της γυναίκας χορεύτριες στη σκηνή. Μάλιστα ο Μπαλανσίν το έχε χαρακτηρίσει ως "ένα χορό υπό το φως του φεγγαριού". Χρησιμοποιώντας τεχνικές κλασικού μπαλέτου, ο Μπαλανσίν δημιούργησε μια χορογραφία που παρουσίασε στην αμερικανική σκηνή χορού με ξεχωριστές γεωμετρικές γραμμές το 1934.

Η Σερενάτα με πολλούς τρόπους συνδέεται με την ιστορία της ζωής του Balanchine καθώς με αποφασιστικότητα και όραμα έφερε το μπαλέτο στην Αμερική. Η Σερενάτα του Τσαϊκόφσκι είναι επίσης ένα παράθυρό στην ψυχή του συνθέτη όπου μοιράζεται τα βαθύτερα συναισθήματά του. 

Revelations

Το εντυπωσιακό μπαλέτο Revelations του Alvin Ailey, ίσως ένα από τα διασημότερα του, είναι ένα επίτευγμα του αμερικανικού χορού. Ο Alvin Ailey χώρισε την καινοτόμο σύγχρονη χορογραφία σε τρία διαφορετικά αποσπάσματα: Pilgrim of Sorrow, Take Me To The Water και Move, Members, Move. Το έργο παρουσιάστηκε πρώτη φορά το 1960, όταν ο Ailey ήταν 29 ετών.

Η μουσική του μπαλέτου έχει στοιχεία γκόσπελ (μουσική η οποία προήλθε από την παράδοση της εκκλησιαστικής λειτουργίας προτεσταντικών εκκλησιών στην Αμερική) και τζαζ. Η υπόθεση του έργου επικεντρώνεται στην απελευθέρωση από τη δουλεία. 

Manon

Το μπαλέτο Manon χορογραφήθηκε από τον Kenneth Macmillan για το Βασιλικό Μπαλέτο του Λονδίνου το 1974. Έπειτα παρουσιάστηκε σε αμέτρητες αναβιώσεις. Βασισμένο στο μυθιστόρημα του Abbé Prévost του 1731, L'Histoire du Chevalier des Grieux et de Manon Lescaut, το μπαλέτο ουσιαστικά επικεντρώνεται στη Manon Lescaut και τον εραστή της des Grieux. Ο Macmillan ήταν γνωστός για το αισθηματικό και τεχνικά απαιτητικό pas de deux του. Υπάρχουν τρία βασικά pas de deux στο μπαλέτο Manon μέσα από τα οποία απεικονίζεται η ψυχολογική αντίληψη του Macmillan.

Η δραματική ιστορία της Μανόν από τη γαλλική νουβέλα του 18ου αιώνα και τις όπερες του Jules Massenet και του Giacomo Puccini έγινε μπαλέτο από τον θρυλικό χορογράφο Kenneth MacMillan. Ο Leighton Lucas και η βοηθός του Hilda Gaunt χρησιμοποιώντας αποσπάσματα από το έργο του Jules Massenet δημιούργησαν τη μουσική για το ομώνυμο μπαλέτο που χορογράφησε ο Kenneth MacMillan. Αξίζει να σημειωθεί πως η Manon αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα μπαλέτα του ρεπερτορίου του διάσημου Royal Ballet.

Isadora

Το έργο Isadora είναι ένα μπαλέτο δύο πράξεων για την κορυφαία χορεύτρια σύγχρονου χορού, Isadora Duncan που δημιούργησε ο Sir Kenneth Macmillan σε μουσική Richard Rodney Bennett και σε σενάριο Gillian Freeman για το Βασιλικό Μπαλέτο του Λονδίνου. Το απελευθερωμένο στυλ χορού της Duncan αντικατοπτρίζει την κούραση που ένιωθε ο Macmillan απέναντι στον κόσμο του κλασικού μπαλέτου το 1981 και την πρόθεσή του να μην είναι το μπαλέτο να είναι ενδιαφέρον χωρίς να έχει πολύπλοκη χορογραφία.

Η τεχνική της Duncan είναι σαφές ότι διέφερε αρκετά από το κλασικό μπαλέτο, δεδομένου ότι αντλεί έμπνευση από την κίνηση στη φύση χρησιμοποιώντας το βάρος του σώματος με μοτίβα εμπνευσμένα από την αρχαία Ελλάδα. 

Το 1976, ο Frederick Ashton δημιούργησε ένα μικρού μήκους έργο με τίτλο Five Brahms Waltzes in the Manner of Isadora Duncan για την μπαλαρίνα Lynn Seymour του Royal Ballet. Στο μπαλέτο αυτό ο Ashton συνδύασε το στυλ της Duncan αφήνοντας το δικό του στίγμα. Η χορεύτρια Marie Rambert ισχυρίστηκε όταν είδε το μπαλέτο του Ashton θυμήθηκε την Duncan να χορεύει.

Swan Lake του Matthew Bourne 

Η Λίμνη των Κύκνων του Μάθιου Μπορν παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1995 σημειώνοντας τεράστια εμπορική επιτυχία και περιοδεύει συνεχώς σε όλο το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ευρώπη και το Λος Άντζελες. Η αναβίωση του κλασικού μπαλέτου διατηρεί τη μουσική του Tchaikovsky αλλά εστιάζει στο χορό με άντρες χορευτές. Η ιστορία επαναπροσδιορίστηκε γύρω από έναν νεαρό πρίγκιπα που αγωνίζεται για την ελευθερία από τις βασιλικές του υποχρεώσεις.

Η πιο εντυπωσιακή και διάσημη σκηνή του μπαλέτου είναι ο χορός των κύκνων και το pas de deux του πρίγκιπα με τον μαγεμένο κύκνο, που ερμηνεύει επίσης άνδρας χορευτής. 

Πηγές: theculturetrip.com, wikipedia.org