“Λίμνη των Κύκνων”: Μια βαθύτερη μελέτη της ιστορίας του διάσημου μπαλέτου

Τι είναι η "Λίμνη των Κύκνων"; Και τι σκεφτόταν ο συνθέτης του μπαλέτου, Π. Ι. Τσαϊκόφσκι όταν το δημιούργησε; Όπως και πολλά έργα του 19ου αιώνα, έτσι και το μπαλέτο “Swan Lake” έχει ως κύριο θέμα την απιστία: Συγκεκριμένα ο Πρίγκιπας Siegfried βρίσκει την αληθινή αγάπη στο πρόσωπο της μίας και μοναδικής Οντέτ που στη συνέχεια προδίδει όταν δίνει όρκο αγάπης στην σωσία της, την Odile. Όμως στην ιστορία αυτή παρουσιάζονται παράλληλα και άλλες πτυχές του πάθους, της αγριότητα και της τραγωδίας. Η Οντέτ είναι καταδικασμένη να μετατρέπεται κάθε βράδυ σε κύκνο και μόνο το πρωί μπορεί να επανακτά την ανθρώπινη της μορφή όπως και οι υπόλοιποι κύκνοι.

Το κοινό του μπαλέτου αργά ή γρήγορα έμαθε ότι “Η Λίμνη των Κύκνων” που θαυμάζει βασίζεται στην παραγωγή που παρουσιάστηκε το 1895 στην Αγία Πετρούπολη, η οποία μετά το θάνατο του Τσαϊκόφσκι παρουσιάστηκε σε χορογραφία των Marius Petipa και Lev Ivanov βασιζόμενη στην αναδιαμορφωμένη σύνθεση του Riccardo Drigo. Η αρχική σύνθεση του 1877 (μία από τις περισσότερες ηχογραφήσεις του έργου) χαρακτηρίζεται αινιγματική και δύσκολη με βάση τη λογική του χορού. Έτσι οι Petipa, Ivanov και Drigo δούλεψαν πολύ και με τις κατάλληλες επεξεργασίες και προσθήκες μεταμόρφωσαν τη δυσνόητη σύνθεση για μπαλέτο σε ένα κλασικό θεατρικό έργο.

Το μπαλέτο “Swan Lake” παρουσιάστηκε πρώτη φορά το 1877 στη Μόσχα και μετά την πρεμιέρα ανέβηκε εκεί για έξι από τα επτά πρώτα χρόνια ύπαρξης του. Πρόσφατες ανακαλύψεις από τον Sergei Konaev, Κορυφαίο Ερευνητή στο Ινστιτούτο Σπουδών Τέχνης στη Μόσχα, στο παλαιό κτίριο Μπολσόι δίνουν νέες λεπτομέρειες για τα πρώτα χρόνια παρουσίασης του διάσημου μπαλέτου. Συγκεκριμένα μια από τις συνθέσεις από τις πρώτες πρόβες, έχει σημειώσεις που αρχίζουν το 1876 και συνδέονται με περιγραφές για τα υλικά από τα οποία ήταν κατασκευασμένες οι αρχικές ενδυμασίες , για το κάστ και πολλά άλλα.

Ο μουσικολόγος Simon Morrison, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Princeton, που ολοκληρώνει μια ιστορία του Μπαλέτου Μπολσόι, παρακολουθώντας τις ανακαλύψεις έγραψε σε ένα μήνυμα για τη σπουδαιότητα των ευρυμάτων:

"Μας δίνουν πλήρη και ορθή περιγραφή των σκηνικών και των κοστουμιών, με σημάσια στη σκηνή και ενδείξεις καθώς και νέες λεπτομέρειες σχετικά με το τέλος του έργου. Αυτά αποδεικνύουν ότι ο Vladimir Petrovich Begichev (1828-1891), διευθυντής των Αυτοκρατορικών Θεάτρων της Μόσχας, ήταν ο συγγραφέας του σεναρίου του μπαλέτου. Επιβεβαιώνουν ότι η σύνθεση του μπαλέτου παιζόταν με την αρχική σειρά του για την αρχική χορογραφία του 1877 από τον Wenzel Reisinger. Μας δίνουν το όνομα της μπαλαρίνας για την οποία σχεδιάστηκε το μπαλέτο, την πρίμα μπαλαρίνα Lidiya Geyten, την οποία θαύμαζε ο Τσαϊκόφσκι και έκανε πρόβες για το μπαλέτο μέχρι που αποφάσισε η μουσική του δεν ήταν για εκείνη. Και μας λένε πολλά για τη δεύτερη διοργάνωση της Μόσχας, το 1880, από τον Joseph Peter Hansen."

Ούτε o Reisinger ούτε o Hansen ήταν το κορυφαίο φως της χορογραφίας. Ο ενθουσιασμός του συνθέτη Τσαϊκόφσκι για την παραγωγή φαίνεται ότι επηρέασε σε σημαντικό βαθμό τον σκηνογράφο της Μόσχας Karl Valts ο οποίος δημιούργησε εντυπωσιακά εφέ στα σκηνικά του μπαλέτου. Ο ενθουσιασμός ήταν αμοιβαίος μεταξύ συνθέτη και σκηνογράφου καθώς ο Valts έγραψε στα απομνημονεύματα του:

“Στη σκηνή της καταιγίδας όπου τα κύματα από τη λίμνη επεκτείνονται και πλημμυρίζουν ολόκληρη τη σκηνή, ο Τσαϊκόφσκι επέμενε να αναδημιουργήσει μια πραγματική πλημμύρα - τα κλαδιά των δέντρων που την περιβάλλουν να σπάνε, να πέφτουν στο νερό και να παρασύρονται από τα κύματα.”

Αυτή η σκηνή της πλημμύρας είναι το μοναδικό στοιχείο το οποίο, από το 1895, που δεν συμπεριλαμβάνεται στις μεταγενέστερες παραγωγές της “Λίμνης των Κύκνων”. Σε αρκετές παραγωγές η υπόθεση του έργου στο τέλος έχει διαφορετική πλοκή. Το συγκεκριμένο έργο αποτελείται από τέσσερις πράξεις. Στην 1η Πράξη ο Πρίγκιπας Siegfried μαθαίνει από τη μητέρα του ότι πρέπει να επιλέξει μια νύφη. Στην 2η Πράξη ο Πρίγκιπας Siegfried πηγαίνει με τον φίλο του Benno για κυνήγι στην λίμνη και γνωρίζει την Οντέτ που του εξηγεί ότι είναι άνθρωπος που μετατρέπεται σε κύκνο και η μόνη λύση για να γίνει ξανά άνθρωπος είναι κάποιος να ορκιστεί αιώνια αγάπη και να την παντρευτεί. Στην 3η Πράξη σε ένα χορό στο παλάτι, ο Πρίγκιπας Siegfried απορρίπτει τις πριγκίπισσες που έχουν έρθει ως υποψήφιες νύφες. Στη συνέχεια καταφθάνει η Οντίλ μεταμορφωμένη σε Οντέτ και ο Πρίγκιπας Siegfried της υπόσχεται ότι θα την αγαπά για πάντα και θα την παντρευτεί. Στην 4η Πράξη η Οντέτ επιστρέφει στη λίμνη απογοητευμένη. Ο Πρίγκιπας Siegfried την ψάχνει και όταν την συναντά ζητά να τον συγχωρέσει και δείχνει την αγάπη του.

Το πιο σύνθετο κομμάτι της σύνθεσης του 1877 είναι ανέκαθεν το γνωστό ως pas de deux του Μαύρου Κύκνου, στο οποίο χρησιμοποιείται μουσική για τους ευρωπαϊκούς χορούς του Πρίγκιπα Siegfried και της Οντίλ. Να σημειωθεί ότι ο Τσαϊκόφσκι έγραψε την μουσική για την 1η Πράξη – όταν ο Πρίγκιπας Siegfried δεν έχει συναντήσει ούτε την Οντέτ ούτε την Οντίλ. Και ποια μουσική πρόσθεσε ο Τσαϊκόφσκι για τον χορό με την Οντίλ στην 3η Πράξη;

Από την πρόβα του έργου φαίνεται ότι ο Πρίγκιπας Siegfried στην 1η Πράξη χορεύει σε ένα pas de deux με μια νεαρή γυναίκα. Η μουσική είναι επιβλητική στον χορό με την γυναίκα, αλλά δημιουργείται αδιέξοδο στη σύνθεση του έργου.

Σε ότι αφορά την Οντίλ, καταφθάνει στην αίθουσα χορού στην 3η Πράξη μετά από μια πολύπλοκη ακολουθία από χορούς γνωστή ως pas de six. Οι νέες ανακαλύψεις επιβεβαιώνουν ότι ο Reisinger συμπεριέλαβε σε αυτό το μεμονωμένο στοιχείο της σουίτας μια μελαγχολική μουσική. Αν κάποιος άκουγε αυτή τη μελαγχολική μουσική στον χορό της Οντίλ δεν θα διαμόρφωνε μια διαφορετική εικόνα για εκείνη; Αυτή η μουσική είναι τόσο μελαγχολική όσο καμία άλλη που έχει γραφτεί για την Οντέτ.

Το έργο προχωρά σε μια σουίτα με εθνικούς χορούς από διάφορα μέρη της Ευρώπης. Στο αποκορύφωμα της είναι ο Ρώσικος χορός.

Θα χρειαστεί χρόνος για να συγκεντρωθούν τα διάσπαρτα δεδομένα για το μπαλέτο “Λίμνη των Κύκνων”. Οι νέες ανακαλύψεις πιθανότητα περιπλέκουν αντί να λύσουν τα μυστήρια του μπαλέτου. Ο Vladimir Bourmeister προσπάθησε να ανεβάσει τη σύνθεση του 1877 στη σύγχρονη εποχή. Έτσι παρουσίασε το 1953 την παραγωγή που κατά καιρούς παρουσιάζεται μέσα από αναβιώσεις και σε DVD. Τώρα όμως διενεργείται μια αξιόλογη προσπάθεια να παρουσιαστεί η αρχική σύνθεση του Τσαϊκόφσκι σε αναβίωση. Παρόλο που “Η Λίμνη των Κύκνων” είναι το πιο ισχυρά συνδεδεμένο έργο με το μπαλέτο, έχουμε να μάθουμε πολλά γι' αυτό.

Πηγή πληροφοριών: nytimes.com

Πηγή εικόνας: coolconnections.ru