Alicia Alonso: Η Απόλυτη Πρίμα Μπαλαρίνα και Χορογράφος της Κούβας

H Alicia Alonso Martínez (21 Δεκεμβρίου 1920 - 17 Οκτωβρίου 2019) ήταν απόλυτη πρίμα μπαλαρίνα και χορογράφος από την Κούβα. Το συγκρότημα μπαλέτου που δημιούργησε έγινε το 1955 το Μπαλέτο της Κούβας. Φημίζεται για τις ερμηνείες στο μπαλέτο Giselle και την έκδοση της για το μπαλέτο Carmen. Από την ηλικία των 19 ετών, η Alicia ταλαιπωρήθηκε από ένα ελάττωμα στο μάτι και ήταν μερικώς τυφλή. Οι παρτενέρ της έπρεπε πάντα να είναι στο ίδιο ακριβώς σημείο που εκείνη περίμενε να βρίσκονται, ενώ ταυτόχρονα εκείνη χρησιμοποιούσε φώτα σε διάφορα μέρη του σταδίου για να τους καθοδηγήσει.

Τα Πρώτα χρόνια

Η Alonso γεννήθηκε στην Αβάνα της Κούβας. Ήταν η μία από τις δύο κόρες ενός αξιωματικού του στρατού και της συζύγου του. Η οικογένεια της ήταν οικονομικά εύπορη και έζησε σε ένα μοντέρνο τμήμα της τότε ζωντανής πρωτεύουσας. Η Alonso έδειξε, από πολύ νεαρή ηλικία, ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη μουσική και το χορό. Άρχισε να χορεύει σε ηλικία 7 ετών, ενώ σε ηλικία 8 ετών, σπούδασε μπαλέτο στη σχολή Sociedad Pro-Arte Musical,στην Αβάνα με καθηγήτρια την Sophie Fedorova. Ένα χρόνο αργότερα εμφανίστηκε δημοσίως για πρώτη φορά στο μπαλέτο «Η Ωραία Κοιμωμένη» του Τσαϊκόφσκι. Η Alonso χόρεψε στην Κούβα με το όνομα Alicia Martínez.

H γρήγορη εξέλιξη που παρουσίαζε στα μαθήματα χορού διακόπηκε ξαφνικά το 1937, όταν ερωτεύθηκε έναν συμφοιτητή της στο μπαλέτο, τον Fernando Alonso και τον παντρεύτηκε. Μετά το γάμο της, άλλαξε το επίθετό της σε Alonso. Το ζευγάρι μετακόμισε στη Νέα Υόρκη, με την ελπίδα να ξεκινήσουν μαζί την επαγγελματική τους σταδιοδρομία. Εκεί βρήκαν ένα σπίτι στο Upper West Side του Μανχάταν, κοντά στο Riverside Drive. Η Alonso σύντομα γέννησε μια κόρη, τη Laura και κατάφερε να συνεχίσει την εκπαίδευσή της στη Σχολή του American Ballet. Εκεί έκανε εντατικά μαθήματα με τους: Michel Fokine, Alexandra Fedorova, Enrico Zanfretta και Anatole Vilzak. Κανόνισε να πάει ένα ταξίδι στο Λονδίνο για να εκπαιδευτεί από την περίφημη Vera Volkova. Εν τω μεταξύ, ο σύζυγός της είχε ενταχθεί στο νέο Mordkin Ballet Company στην Νέα Υόρκη.

Τα προβλήματα όρασης

Αφού επισκέφθηκε το γιατρό για επιδείνωση των προβλημάτων όρασης της, η διαγνώστηκε το 1941 με ένα ανεξάρτητο αμφιβληστροειδή. Προχώρησε σε χειρουργική επέμβαση για να διορθώσει το πρόβλημα και αναγκάστηκε να μείνει στο κρεβάτι ακίνητη για τρεις μήνες προκειμένου να επουλωθούν τα μάτια της. Αρνούμενη να συμμορφωθεί πλήρως, η Alonso έκανε εξάσκηση με τα πόδια μόνη της, προσπαθώντας όπως χαρακτηριστικά είπε “να κρατήσει τα πόδια της στη ζωή. " Όταν έβγαλε τους επιδέσμους, ανακάλυψε ότι η επέμβαση δεν είχε απόλυτη επιτυχία και απογοητεύτηκε. Τότε οι γιατροί πραγματοποίησαν μια δεύτερη χειρουργική επέμβαση, αλλά η αποτυχία της τους οδήγησε στο συμπέρασμα ότι η χορεύτρια δεν θα είχε ποτέ πια περιφερειακή όραση. Τέλος, η Alonso έδωσε τη συγκατάθεση της και για τρίτη επέμβαση στην Αβάνα, αλλά αυτή τη φορά έπρεπε να μείνει εντελώς ακίνητη στο κρεβάτι για έναν ολόκληρο χρόνο. Δεν της επιτρεπόταν να παίζει με τη Laura, να μασάει σκληρά τρόφιμα, να γελάει ή να κλαίει και να μετακινεί το κεφάλι της. Ο σύζυγός της καθόταν μαζί της κάθε μέρα, χρησιμοποιώντας τα δάχτυλά του για να της διδάξει τους μεγάλους ρόλους του κλασικού μπαλέτου. Από τις Γυναίκες στην Παγκόσμια Ιστορία, η Alonso αργότερα αναφέρθηκε σι’ αυτήν την περίοδο λέγοντας: “Χόρεψα στο μυαλό μου. Τυφλή, ακίνητη, με την πλάτη μου σε οριζόντια θέση, έμαθα στον εαυτό μου να χορεύει Giselle. "

Τελικά της επέτρεψαν να σηκωθεί από το κρεβάτι, χωρίς όμως να μπορεί να συνεχίσει το χορό. Έτσι αρχικά περπατούσε με τα σκυλιά της και ακολουθώντας τις εντολές του γιατρού, πήγαινε στο στούντιο μπαλέτου κάθε μέρα για να ξαναρχίσει την εξάσκηση. Τότε, τη στιγμή που η ελπίδα της άρχιζε να γίνεται πραγματικότητα, η Alonso τραυματίστηκε. Συγκεκριμένα ένας τυφώνας κατέστρεψε μια πόρτα του σπιτιού της και θραύσματα γυαλιού εκτοξεύθηκαν στο κεφάλι και στο πρόσωπό της. Περιέργως, δεν τραυματίστηκαν τα μάτια της. Όταν ο γιατρός το είδε αυτό, της επέτρεψε πλέον να ξεκινήσει κανονικά το χορό, με δεδομένο ότι αφού μπόρεσε να επιβιώσει μετά από μια έκρηξη γυαλιού, ο χορός δεν θα της προκαλούσε καμία ζημιά.

Επιστροφή στην εργασία κατά την τελευταία

Η Alonso με μεγάλη ανυπομονησία και εξακολουθώντας να είναι εν μέρει τυφλή, ταξίδεψε πίσω στη Νέα Υόρκη το 1943 για να αρχίσει την ανοικοδόμηση των χορευτικών ικανοτήτων της. Μόλις έφτασε, πριν προλάβει να εγκατασταθεί, της ζητήθηκε να χορέψει στη Giselle προκειμένου να αντικαταστήσει την πρίμα μπαλαρίνα του Ballet Theatre. Η Alonso δέχθηκε να χορέψει στην παράσταση και οι κριτικοί βλέποντας την ερμηνεία της, την ανακήρυξαν αμέσως αστέρι. Προήχθη σε κορυφαία χορεύτρια της εταιρείας το 1946 και χόρεψε το ρόλο της Giselle μέχρι το 1948. Επίσης χόρεψε στα μπαλέτα: «Swan Lake», «Undertow» του Antony Tudor (1943), «Theme and Variations» του Balanchine (1947) και σε παγκόσμιες πρεμιέρες όπως στο δραματικό μπαλέτο «Fall River Legend» του de Mille (1948). Εκείνη τη στιγμή στην καριέρα της, είχε αποκτήσει φήμη ως μια έντονα δραματική χορεύτρια, με ξεκάθαρη τεχνική και εξειδικευμένο τρόπο ερμηνείας στο κλασικό και ρομαντικό ρεπερτόριο.

Η πολύχρονη συνεργασία της Alonso στο χορό με τον Igor Youskevitch από το Ballet Theatre έχει συγκριθεί με εκείνη του Fred Astaire και της Ginger Rogers. Ο Youskevitch και άλλοι παρτενέρ της γρήγορα εξειδικεύτηκαν στο να βοηθούν την Alonso να κρύβει την ευαισθησία στα μάτια της. Έπρεπε επίσης οι σκηνογράφοι τοποθετούν ισχυρούς προβολείς σε διάφορα χρώματα που θα  λειτουργούσαν ως οδηγοί για τις μετακινήσεις της.

Μια νέα προσπάθεια στην Αβάνα

Η επιθυμία της Alonso να αναπτύξει το μπαλέτο στην Κούβα την οδήγησε να επιστρέψει στην Αβάνα το 1948 και να ιδρύσει τη δική της εταιρεία μπαλέτου. Το συγκρότημα Alicia Alonso Ballet Company, το οποίο διατήρησε με μικρή οικονομική υποστήριξη, μετατράπηκε τελικά σε Εθνικό Μπαλέτο της Κούβας (Ballet Nacional de Cuba). Ο Fernando ήταν γενικός διευθυντής της εταιρείας, ο οποίος εκείνη την εποχή ήταν ένας από τους προσωρινά άνεργους, κύριους χορευτές του Ballet Theater, λόγω μίας αναδιοργάνωσης στην εταιρεία της Νέας Υόρκης. Ο αδελφός του Fernando, ο Alberto που ήταν χορογράφος, υπηρέτησε ως καλλιτεχνικός διευθυντής της εταιρείας.

Η εταιρεία έκανε το ντεμπούτο της για λίγο στην πρωτεύουσα και στη συνέχεια έφυγε για περιοδεία στη Νότια Αμερική. Οι παραστάσεις είχαν παντού μεγάλη επιτυχία, αλλά η Alonso προσπαθούσε να διατηρήσει το συγκρότημα της με τις αποταμιεύσεις της, παρά τις δωρεές που είχε δεχθεί από εύπορες οικογένειες και μια μικρή επιχορήγηση από το Υπουργείο Παιδείας της Κούβας. Εν τω μεταξύ, διενεργούσε ανταλλαγές μεταξύ Αβάνας και Νέας Υόρκης προκειμένου να προσλάβει τους καλύτερους καθηγητές του κόσμου για να εκπαιδεύσει τους νέους σπουδαστές της. Ταυτόχρονα παρέμενε μία περιζήτητη πρίμα μπαλαρίνα που κατά τη διάρκεια αυτού του ταραχώδους χρόνου, χόρεψε δύο φορές στη Ρωσία το 1952 και στη συνέχεια πρωταγωνίστησε στην παραγωγή του μπαλέτου Giselle με το Μπαλέτο της Όπερας του Παρισιού το 1953.

Μεταξύ 1955 και 1959, η Alicia χόρευε κάθε χρόνο με το Ballet Russe de Monte Carlo ως gueststar. Ήταν η πρώτη χορεύτρια του Δυτικού Ημισφαιρίου που χόρευε στη Σοβιετική Ένωση και η πρώτη Αμερικανίδα αντιπρόσωπος που χόρευε με τα Θέατρα Bolshoi and Kirov της Μόσχας και του Λένινγκραντ (Αγία Πετρούπολη), αντίστοιχα, το 1957 και το 1958. Κατά τη διάρκεια των δεκαετιών που ακολούθησαν η Alicia Alonso χόρεψε ως gueststarμε το Μπαλέτο της Όπερας του Παρισιού, το Βασιλικό Μπαλέτο της Δανίας, το Μπαλέτο Μπολσόι και με άλλες εταιρείες. Ανέβασε της δικές της εκδόσεις για τα μπαλέτα: Giselle, Pas de Quatre και The Sleeping Beauty για την Όπερα του Παρισιού. Ανέβaσε επίσης  τη Giselle στην Κρατική Όπερα της Βιέννης και στο Θέατρο San Carlo της Νάπολης (San Carlo Theater of Naples), στην Ιταλία, την Κακοφυλαγμένη κόρη (La Fille Mal Gardée) στην Κρατική Όπερα της Πράγας (Prague State Opera), και  την Ωραία Κοιμωμένη (Sleeping Beauty) στο Θέατρο της Σκάλας του Μιλάνου (Teatro alla Scala).

Πολιτικές αλλαγές στην Κούβα

Η Alonso συνεργάστηκε με το Ballet Rousseμέχρι το 1959. Κατά τη διάρκεια του διαστήματος αυτού εμφανίστηκε χορεύοντας τη Giselle σε μια περιοδεία 10-εβδομάδων της Σοβιετικής Ένωσης, το «Path of Thunder»  του Leningrad Opera Ballet και άλλα κομμάτια. Για τις αποδόσεις της τιμήθηκε με το βραβείο  Dance Magazine Award το 1958.

Επιστροφή στην Κούβα

Όταν ο Fidel Castro πήρε την εξουσία από τη δικτατορία του Μπατίστα, την 1^η Ιανουαρίου 1959, ο Castro υποσχέθηκε να αυξήσει τη χρηματοδότηση για τα εθνικά πολιτιστικά προγράμματα. Η Κούβα τη δεκαετία του 1950 ήταν το κέντρο διασκέδασης της σύγχρονης Λατινικής Αμερικής και της τέχνης. Ήταν μια  Μέκκα για χώρες της Λατινικής Αμερικής και για άλλους διεθνείς καλλιτέχνες που κατέφθαναν και να κερδίσουν διεθνή αναγνώριση όπως οι: Nat King Cole, Libertad Lamarque, Mirta Silva, Lola Flores. Ενθαρρυμένη από την ξαφνική αλλαγή και ανυπομονώντας να δει την πατρίδα της από την οποία ποτέ δεν εξορίστηκε και είχε το δικαίωμα να επιστρέψει και πάλι, η Alonso επέστρεψε στην Κούβα και το Μάρτιο του 1959. Έλαβε χρηματοδότηση ύψους 200.000 δολαρίων για να διαμορφώσει μια νέα σχολή χορού, που θα ονομαζόταν το Ballet Nacional de Cuba, με την εγγύηση της ετήσιας οικονομικής στήριξης. Σημειώνεται ότι ο Κάστρο χρειάστηκε έναν βασικό καλλιτέχνη που θα παρέμενε με την επανάσταση του. Καλλιτέχνες έφευγαν από το νησί, γεγονός που χαλούσε την εικόνα που πρότεινε ο Castro. Η Αλόνσο έκτοτε περιγράφεται να λαμβάνει ένα μήνυμα από τον Castro το 1958, που έστειλε από την Sierra Maestra καλώντας τη να ηγηθεί της εταιρείας μετά το θρίαμβο του Κινήματος της 26^ης  Ιουλίου. Έτσι ίδρυσε επίσημα τη σχολή το 1960 και μέσα σε μερικά χρόνια οι χορευτές της ήταν νικητές σε διεθνείς διαγωνισμούς χορού.

Η εξαφάνιση της από την Αμερικανική καλλιτεχνική σκηνή

Λόγω της έντονης και παθιασμένης συνεργασίας της με τη νέα  κομμουνιστική κυβέρνηση στην Αβάνα, το αμερικανικό κοινό γύρισε την πλάτη του στην πρίμα μπαλαρίνα και εκείνη εξαφανίστηκε από το πολιτιστικό περιβάλλον της χώρας. Επιπλέον, όπως συνέβη με τις ρωσικές εταιρείες μπαλέτου, η έκθεση στα Δυτικά ακροατήρια θα δημιουργούσε προβλήματα στη Σοβιετική Ένωση. Η Κουβανική Κυβέρνηση από τη δεκαετία του 1960 μέχρι τη δεκαετία του 1980, δεν επέτρεπε στους Κουβανούς να επιστρέψουν και παρακολουθούσαν κάθε πρόσωπο που είχε επαφές με άλλους εκτός Κούβας, μέσω καλωδίων του τηλεφώνου και αλληλογραφίας. Ωστόσο, η φήμη του συγκροτήματος της συνέχιζε να εξαπλώνεται τόσο στην Ανατολική όσο και στη Δυτική Ευρώπη. Το 1967 και το 1971 έδωσε παραστάσεις στον Καναδά, όπου κριτικοί κατέγραψαν ότι η Alonso ήταν ακόμη η καλύτερη μπαλαρίνα της εποχής της. Όταν ο Πόλεμος του Βιετνάμ τελείωσε και ο RichardNixonάφησε την προεδρία, ο Fidel Castro επέτρεψε στην Alonsoνα δώσει παραστάσεις και πάλι στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1975 και το 1976. Ένας Αμερικανός κριτικός είπε για την χορεύτρια (που τότε ήταν 54 ετών και γιαγιά): “ δημιουργεί περισσότερη σεξουαλική υπόσχεση από άλλες μπαλαρίνες που έχουν τη μισή ηλικία της". Η κρατική κινηματογραφική βιομηχανία της Κούβας γύρισε μια ταινία που περιέχει όλο το ρεπερτόριο της Alonso, αλλά στον Αμερικανικό κύκλο μπαλέτου είχε ξεχαστεί.

Η πορεία της Alonso μετά τη λήξη της καριέρας ως μπαλαρίνα

Η Alonso χόρεψε διάφορα σόλο στην Ευρώπη και αλλού και στα 70 της χρόνια αν και κοντά στην τύφλωση γινόταν όλο και πιο λαμπρή. Το 1995 η ίδια και μια σειρά άλλων μελών του Εθνικού Μπαλέτου χόρεψαν στο San Francisco σε ένα κομμάτι που ονομαζόταν «Στη Μέση του Ηλιοβασιλέματος».

Η Alonso συνέχισε να υπηρετεί ως διευθύντρια του Ballet Nacional de Cubaστις αρχές του 21^ου  αιώνα. Πολλά βιβλία έχουν γραφεί γι’ αυτή όπως:

At Home and Abroad (1970),

Alicia Alonso: The Story of a Ballerina (1979),

Alicia Alonso: A Passionate Life of Dance (1984) και

Alicia Alonso: First Lady of the Ballet (1993).

Το Νοέμβριο του 2003, σε μία συνέντευξη επί-σκηνής πριν από μία παράσταση του Εθνικού Μπαλέτου της Κούβας στο Σαν Ντιέγκο, στην Καλιφόρνια, φώναξε: " Είμαι τόσο χαρούμενη που βρίσκομαι εδώ. Και είμαι χαρούμενη όταν βρίσκομαι πάνω στη σκηνή. Η σκηνή είναι ο χώρος που θα πρέπει να βρίσκεται ένας χορευτής, ακόμα κι αν είναι μόνο για να περπατήσει ή να καθίσει. Είμαι στο σπίτι πάνω στη σκηνή."

Ως διευθύντρια και κορυφαία χορεύτρια του Ballet Nacional de Cuba, η Alicia Alonso αποτέλεσε έμπνευση και καθοδήγησε τις νέες γενιές χορευτών της Κούβας. Με το δικό της άψογο στυλ, έχει αφήσει το στίγμα της στο διεθνές καλλιτεχνικό στερέωμα. Ορισμένοι από τους πρώην και πιο διάσημους μαθητές της χορεύουν τώρα στο American Ballet Theatre, στο Μπαλέτο της Βοστώνης (Boston Ballet), στο Μπαλέτο του Σαν Φρανσίσκο (San Francisco Ballet), στο Μπαλέτο της Ουάσιγκτον (Washington Ballet), στο Μπαλέτο Σινσινάτι (Cincinnati Ballet) και στο Βασιλικό Μπαλέτο (Royal Ballet).Έχει δημιουργήσει τα δικά της έργα, συμπεριλαμβανομένων των: La Tinaja, Ensayos Sinfonicos και Lidia. Εμφανίστηκε σε ένα ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους γυρισμένο στην Κούβα γι 'αυτήν και για το έργο της Alicia (1977). Έχει υπηρετήσει σε κριτικές επιτροπές σε διεθνείς διαγωνισμούς χορού στη Βουλγαρία, τη Ρωσία, την Ιαπωνία, τη Βραζιλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Τον Ιούνιο του 2002 ορίστηκε Πρέσβης Καλής Θελήσεως της UNESCO, για την εξαιρετική συμβολή της στην ανάπτυξη, τη διατήρηση και την εκλαΐκευση του κλασικού χορού και για την αφοσίωσή της στην συγκεκριμένη μορφή τέχνης, μέσω των οποίων έχει προωθήσει τα ιδανικά της UNESCO και την αδελφότητα των λαών και των πολιτισμών του κόσμου.

Βραβεία

Dance Magazine Annual Award, 1934

Dance Magazine Annual Award, 1958

Grand Prix de la Ville de Paris, 1966

Anna Pavlova Award of the University of Dance, Paris, 1966

Grand Prix de la Ville de Paris together with her company, 1970

Order of Work of the Democratic Republic of Vietnam, 1974

Gold Medal of the Gran Teatro by Premio Gran Teatro de La Habana, 1985

National Prize for Dance from the Ministry of Culture of Cuba, 1998

Gold medal from the Circulo de Bellas Artes of Madrid, 1998

UNESCO Pablo Picasso Medal for her extraordinary contribution to dance, 1999

Grand Prix de la Ville de Paris, 1999

Premio Benois de la Danza, 2000

Πηγή πληροφοριών: Wikipedia.org

Πηγή εικόνας: yorku.ca