Ondine: Η ιστορία του υπέροχου μπαλέτου του Frederick Ashton και οι σπουδαιότερες παραγωγές

Το μπαλέτο Ondine είναι ένα μπαλέτο τριών πράξεων που δημιουργήθηκε από τον σπουδαίο χορογράφο Sir Frederick Ashton (Φρέντερικ Άστον) και τον συνθέτη Hans Werner Henze (Χανς Βέρνερ Χένζε). Αρχικά ο Frederick Ashton ανέβασε το μπαλέτο Ondine για το Royal Ballet το 1958 ενώ στον Hans Werner Henze είχε ανατεθεί η σύνθεση της μουσικής. Το αρχικό μουσικό έργο δημοσιεύτηκε με τον τίτλο Undine. Αργότερα το έργο αυτό αναδιαμορφώθηκε από άλλους χορογράφους. Η υπόθεση του μπαλέτου Ondine βασιζόταν σε μια νουβέλα του συγγραφέα Friedrich de la Motte Fouqué, με τίτλο Undine, που αφηγείται την ιστορία μιας νύμφης του νερού που ερωτεύεται ένας πρίγκιπας, ο οποίος ονομάζεται Palemon. Το μπαλέτο Ondine παρουσιάστηκε σε πρεμιέρα στην Βασιλική Όπερα του Λονδίνου (Royal Opera House) στις 27 Οκτωβρίου 1958, με τον συνθέτη του μπαλέτου ως μαέστρο στην παράσταση. Η πρώτη σημαντικότερη αναβίωση του μπαλέτου των Frederick Ashton και Hans Werner Henze πραγματοποιήθηκε το 1988. 

Είναι το μόνο μεγάλου μήκους μπαλέτο που ο Frederick Ashton χορογράφησε πάνω στην πρωτότυπη μουσική ενώ το σκορ θεωρείται σπάνιο από τους μουσικούς καθώς είναι ένα "έργο για μεγάλου μήκους μπαλέτο του 20ου αιώνα που έχει τα χαρακτηριστικά ενός masterwork". Το μπαλέτο αρχικά προοριζόταν για την τότε πρίμα μπαλαρίνα του Βασιλικού Μπαλέτου, Margot Fonteyn και ο ρόλος της Ondine ήταν χορογραφημένος ειδικά για εκείνη. Μάλιστα ένας κριτικός το περιέγραψε το μπαλέτο ως "ένα κοντσέρτο για την Fonteyn". Από την πρεμιέρα του το 1958 μέχρι να αφαιρεθεί από το ρεπερτόριο του Royal Ballet το 1966, σχεδόν σε κάθε παράσταση πρωταγωνιστούσε η Margot Fonteyn, με μοναδικές εξαιρέσεις όταν χόρεψαν τον πρώτο ρόλο οι μπαλαρίνες Nadia Nerina και η Svetlana Beriosova. H Maria Almeida έγινε η πρώτη μπαλαρίνα που χόρεψε το ρόλο της Ondine σε μια αναβίωση με τον Anthony Dowell στο ρόλο του Palemon. Η παραγωγή του 1988 γνώρισε μεγάλη επιτυχία και έκτοτε το μπαλέτο παρουσιάζεται πιο συχνά.

Η μουσική του μπαλέτου

Ο Frederick Ashton προσέγγισε αρχικά τον Sir William Walton για να συνθέσει τη μουσική για την Ondine. Είχαν συνεργαστεί στο παρελθόν σε ένα μπαλέτο με τίτλο "The Quest" για τον θίασο μπαλέτου Sadler's Wells το 1943. Έτσι συμφώνησαν να συνεργαστούν ξανά για τη σεζόν 1955–56 και αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν τον Macbeth ως θέμα τους. Ωστόσο η Fonteyn αρνήθηκε να ερμηνεύσει τη Lady Macbeth και δεν ενθουσιάστηκε με την επόμενη πρόταση του Ashton, για το ρόλο Miranda στο μπαλέτο του "The Tempest". Μέχρι τη στιγμή που ο Άστον σκέφτηκε την Ondine ως εναλλακτική λύση, ο Walton είχε αφοσιωθεί στην σύνθεση ενός κονσέρτου. Έτσι πρότεινε στον Ashton να συνεργαστεί με τον φίλο του Hans Werner Henze. Κατά συνέπεια, η μουσική για το μπαλέτο ανατέθηκε στον Henze, ο οποίος ονόμασε το έργο Undine. 

Ο Henze και ο Ashton συναντήθηκαν στο νησί Ίσκια, στην Ιταλία, για να αποφασίσουν τις βασικές προσεγγίσεις τους σε αυτό το νέο μπαλέτο. Αποφάσισαν να αγνοήσουν την προέλευση της νουβέλας Undine του Fouqué και να τοποθετήσουν την υπόθεση στη Μεσόγειο. Ο Ashton και ο Henze επέλεξαν τη σκηνογράφο Lila de Nobili για να σχεδιάσει τα σκηνικά και τα κοστούμια. Αρχικά ο Henze περιέγραψε στη Lila de Nobili το στυλ των σκηνικών ως «Ιταλικό επηρεασμένο από το Αγγλικό τοπίο και τον πολιτισμό», ωστόσο η πρώτη της πρόθεση ήταν να κάνει τα σκηνικά στο στυλ που θα μπορούσαν να είχε παρουσιαστεί στη Σκάλα του Μιλάνου εκατό χρόνια νωρίτερα. Ωστόσο, ο Henze και ο Ashton είχαν αποφασίσει να μην κάνουν το μπαλέτο τους παρόμοιο με τα μεγάλα έργα του 19ου αιώνα, αλλά ένα προϊόν των σύγχρονων ευαισθησιών τους με αναφορές σε άλλα έργα. Τελικά, οι τρεις τους αποφάσισαν ότι η Ondine θα είχε ένα στυλ «gothic-revival».

Παρά την εμπειρία του στον κόσμο του μπαλέτου, ο Henze ποτέ δεν είχε συνθέσει μουσική με ρομαντικό στυλ, όπως του ζήτησε ο Ashton. Ο Henze παρακολούθησε πολλές παραστάσεις μπαλέτου στο Covent Garden, συχνά συνοδευόμενος από τον Ashton, ο οποίος του είπε τι του άρεσε και τι δεν του άρεσε στη μουσική για χορό. Τελικά το έργο ολοκληρώθηκε, αλλά όταν ο Άστον άκουσε μια ηχογράφηση της ενορχηστρωμένης μουσικής συνειδητοποίησε ότι θα έπρεπε να αναθεωρήσει τις ιδέες του. 

Οι κριτικές που δέχτηκε το έργο μετά την πρεμιέρα του το 1958 ήταν ανάμεικτες αλλά όλες κατέληγαν σε ένα συμπέρασμα, στον θρίαμβο της Margot Fonteyn στη σκηνή ερμηνεύοντας τον κύριο ρόλο. 

Η υπόθεση του μπαλέτου 

Η Ondine μοιάζει με τη Μικρή Γοργόνα. Η ιστορία προέρχεται από τη νουβέλα Undine του Fouqué, την ιστορία μιας νύμφης που παντρεύεται έναν θνητό. Όπως και σε άλλα παραμύθια του 19ου αιώνα, η πλοκή βασίζεται στον άνθρωπο (Palemon) που συναντά το υπερφυσικό ον (η νύμφη νερού Ondine), αλλά το τέλος είναι μάλλον διαφορετικό από πολλά από τα κλασικά του 19ου αιώνα καθώς στο έργο αυτό πεθαίνει ο άνθρωπος και η νύμφη επιβιώνει. Η Ondine εμφανίζεται από ένα σιντριβάνι, τρέμει στον κρύο αέρα και χορεύει με τη σκιά της, την οποία δεν έχει ξαναδεί. Γνωρίζει έναν ήρωα, τον Palemon και εκπλήσσεται όταν αισθάνεται τον κτύπο της καρδιάς του, καθώς δεν έχει καρδιά. Ο Palemon εγκαταλείπει τη Berta, την οποία φλερτάρει και αποφασίζει να παντρευτεί τον Ondine. Κατά τη διάρκεια μιας ιδιαίτερα ισχυρής καταιγίδας η Ondine χάνεται στη θάλασσα. Ο Palemon επιβιώνει από ένα ναυάγιο και πιστεύοντας ότι ο Ondine έχει χαθεί, καταλήγει να παντρεύεται την Berta. Η Ondine επιστρέφει και απογοητεύεται όταν ανακαλύπτει την απιστία του Palemon. Όταν τον φιλάει, πεθαίνει και παίρνει το σώμα του στη θάλασσα μαζί της για πάντα.

Αναβιώσεις και άλλες παραγωγές του μπαλέτου

Το μπαλέτο Ondine του Ashton είχε εξαφανιστεί από το ρεπερτόριο του Royal Ballet για περίπου είκοσι χρόνια μέχρι το 1988 που ο Sir Anthony Dowell έπεισε τον Ashton να τον αφήσει να αναβιώσει το μπαλέτο το 1988. Η Maria Almeida επιλέχθηκε για να χορέψει τον πρωταγωνιστικό ρόλο το 1990 και η Viviana Durante συνέχισε την παράδοση της Fonteyn. Ο ρόλος του Palemon αναβιώθηκε από τον Anthony Dowell και στη συνέχεια τον ερμήνευσε ο Jonathon Cope. Παρουσιάστηκε ξανά για τη σεζόν 2008/2009 στη Βασιλική Όπερα του Λονδίνου με τους χορευτές Tamara Rojo και Edward Watson.

Εκτός Royal Ballet, το μπαλέτο Ondine παρουσιάστηκε από το Μπαλέτο της Σκάλας του Μιλάνου στις 21 Απριλίου 2000. Αυτό όπως σημείωσαν κάποιοι κριτικοί ίσως οφείλεται στην διάρκεια του (περίπου 100 λεπτά) που δεν συγκρίνεται με άλλα μπαλέτα του 20ου αιώνα. Το μπαλέτο έχει επίσης παρουσιαστεί στο θέατρο Sadler's Wells στο Λονδίνο και στην Metropolitan Opera της Νέας Υόρκης.

Πληροφορίες: wikipedia.org