George Balanchine: Ένας από τους σημαντικότερους χορογράφους του 20ου αιώνα

O George Balanchine (Τζορτζ Μπαλανσίν) (22 Ιανουαρίου 1904 - 30 Απριλίου 1983) ήταν ένας από τους διασημότερους χορογράφους του 20ου αιώνα. Θεωρείται πατέρας του Αμερικανικού Μπαλέτου καθώς ίδρυσε το New York City Ballet και παρέμεινε Καλλιτεχνικός Διευθυντής του για περισσότερα από 35 χρόνια. 

Ο Balanchine ακολούθησε τα πρότυπα της τεχνικής του μπαλέτου του Imperial Ballet School και τα συνδύασε με στοιχεία από άλλες σχολές χορού που έμαθε κατά τη διάρκεια της θητείας του στο Broadway και στο Χόλιγουντ, δημιουργώντας το δικό του "νεοκλασικό στυλ" χορού.

Ήταν ένας σπουδαίος χορογράφος που ξεχώριζε για τη μουσικότητά του: συγχρόνιζε τη μουσική με το χορό και δούλεψε για μεγάλο χρονικό διάστημα με τον διάσημο συνθέτη Igor Stravinsky. O Balanchine προσκλήθηκε στην Αμερική το 1933 από τον Lincoln Kirstein και μαζί ίδρυσαν τη Σχολή του Αμερικανικού Μπαλέτου. Μαζί με τον Kristein, ο Balanchine ίδρυσε επίσης το Μπαλέτο της Νέας Υόρκης (New York City Ballet). 

Ο Balanchine γεννήθηκε στην Αγία Πετρούπολη της Ρωσίας και ήταν γιος του γνωστός τραγουδιστή όπερας και συνθέτη Meliton Balanchivadze, ενός από τους ιδρυτές του Θεάτρου Όπερας και Μπαλέτου της Τιφλίδας και αργότερα υπουργού πολιτισμού της Γεωργιανής Δημοκρατίας, η οποία έγινε ανεξάρτητη το 1918, αλλά στη συνέχεια ενσωματώθηκε στην Σοβιετική Ένωση.

Η υπόλοιπη οικογένεια του Balanchine αποτελούνταν σε μεγάλο βαθμό από καλλιτέχνες και στρατιώτες. Η μητέρα του, Maria Nikolayevna Vasilyeva από τη Ρωσία αγαπούσε το μπαλέτο και το θεωρούσε ένα μέσο κοινωνικής προόδου. 

Καριέρα

Ως παιδί ο Balanchine δεν ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για το μπαλέτο, αλλά η μητέρα του επέμενε να περάσει από οντισιόν μαζί με την αδερφή του Tamara, η οποία κληρονόμησε την αγάπη της μητέρας της για την τέχνη. Ο αδερφός του Balanchine, Andria Balanchivadze ακολούθησε την αγάπη του πατέρα του για τη μουσική και έγινε συνθέτης στη Σοβιετική Γεωργία. 

Μετά από οντισιόν στην οποία συμμετείχε το 1913 (σε ηλικία 9 ετών) ο Balanchine μεταφέρθηκε από την αγροτική Φινλανδία στην Αγία Πετρούπολη όπου έγινε δεκτός στη Σχολή του Αυτοκρατορικού Μπαλέτου (Imperial Ballet School).

Μετά την αποφοίτησή του το 1921, ο Balanchine γράφτηκε στο Ωδείο της Πετρούπολης, ενώ ταυτόχρονα δούλευε στο corps de ballet του Κρατικού Ακαδημαϊκού Θεάτρου για Όπερα και Μπαλέτο (State Academic Theater for Opera and Ballet) (πρώην Κρατικό Θέατρο Όπερας και Μπαλέτου). Οι σπουδές του στο Ωδείο περιελάμβαναν μαθήματα πιάνου προηγμένου επιπέδου, θεωρία της μουσικής, αντίστιξη, αρμονία και σύνθεση. Ο Balanchine αποφοίτησε από το Ωδείο κατά τη διάρκεια του 1923 και χόρευε ως μέλος του corps de ballet  μέχρι το 1924. Σε εφηβική ηλικία, ο Balanchine χορογράφησε το πρώτο του έργο, ένα pas de deux που ονομάστηκε "La Nuit" (1920 σε μουσική του Anton Rubinstein). Ακολούθησε και ένα άλλο ντουέτο, το "Enigma", με τους χορευτές να χορεύουν με γυμνά πόδια χωρίς παπούτσια μπαλέτου. Το 1923 μαζί με τους συναδέλφους του χορευτές, ο Balanchine σχημάτισε ένα μικρό θίασο μπαλέτου, το Young Ballet.

Ballets Russes

Κατά την επίσκεψή του το 1924 στη Γερμανία με χορευτές της Σοβιετικής Ένωσης, ο Balanchine, η σύζυγός του Tamara Geva και οι χορευτές Alexandra Danilova και Nicholas Efimov κατέφυγαν στο Παρίσι, όπου υπήρχε μια μεγάλη Ρωσική κοινότητα. Ο ιμπρεσάριος Sergei Diaghilev κάλεσε στον Balanchine να ενταχθεί στο νεοσυσταθέν θίασο μπαλέτου Ballets Russes ως χορογράφος. 

Ο Diaghilev σύντομα ανέθεσε στον Balanchine τη θέση του ballet master του θιάσου και υποστήριξε τις χορογραφίες του. Στο διάστημα από το 1924 μέχρι τον θάνατο του Diaghilev το 1929, ο Balanchine δημιούργησε εννέα μπαλέτα καθώς και μικρότερα έργα. Κατά τη διάρκεια αυτών των ετών, συνεργάστηκε με σημαντικούς συνθέτες, όπως ο Prokofiev, ο Stravinsky, ο Claude Debussy, ο Erik Satie, ο Ravel αλλά και με διάσημους καλλιτέχνες που σχεδίασαν τα σκηνικά και τα κοστούμια, όπως ο Pablo Picasso, ο Georges Rouault και ο Henri Matisse, δημιουργώντας νέα έργα που συνδύαζαν όλες τις τέχνες. 

Μεταξύ των νέων έργων του, το 1928 στο Παρίσι, ο Balancine παρουσίασε σε πρεμιέρα το έργο "Apollon musagète" (Απόλλων μουσηγέτης) σε συνεργασία με τον Stravinsky. Ήταν ένα από τα πιο καινοτόμα μπαλέτα του που συνδυάζει το κλασικό μπαλέτο με την ελληνική μυθολογία και εικόνες με κινήσεις τζαζ. Το περιέγραψε ως "το σημείο καμπής στη ζωή του". Ο Απόλλωνας θεωρείται ως το πρώτο νεοκλασικό μπαλέτο. Ο Απόλλωνας έφερε τον άντρα χορευτή στο προσκήνιο, δίνοντας του δύο σόλο μέσα στο μπαλέτο. Το έργο ξεχωρίζει για το μινιμαλισμό του με απλά σκηνικά και κοστούμια. Ο Balanchine θεωρούσε τη μουσική ασκούσε τη μεγαλύτερη επιρροή στη χορογραφία.

Υποφέροντας από ένα σοβαρό τραυματισμό στο γόνατο, ο Balanchine έπρεπε να περιορίσει τον χορό του και τελικά σταμάτησε την καριέρα του στην σκηνή.

Μετά το θάνατο του Diaghilev, τα Ballets Russes χρεοκόπησαν. Για να κερδίσει χρήματα, ο Balanchine άρχισε να παρουσιάζει χορογραφίες για επιθεωρήσεις του Charles B. Cochran και σόου του Sir Oswald Stoll στο Λονδίνο. Ήταν προσκεκλημένος ballet master στο Βασιλικό Μπαλέτο στην Κοπεγχάγη. Μεταξύ των νέων έργων που δημιούργησε για τον θίασο μπαλέτου ήταν και το "Danses Concertantes", μια χορογραφία με μουσική του Stravinsky και το "Night Shadow", γνωστό με τον τίτλο "La Sonnambula", μια καταπληκτική ιστορία ενός ποιητή που ερωτεύεται μια μυστηριώδη και όμορφη οπτασία.

Το 1931, με τη βοήθεια του χρηματοδότη Serge Denham, ο René Blum και ο Wassily de Basil δημιούργησαν τα Ballets Russes de Monte-Carlo, διάδοχο των Ballets Russes. Ο νέος θίασος μπαλέτου προσέλαβε τους χορογράφους Leonide Massine και Balanchine. Στο θίασο μεταξύ άλλων χορευτές ήταν ο David Lichine και η Tatiana Riabouchinska. Το 1933, χωρίς να συμβουλευτεί τον Blum, ο Col. de Basil απέλυσε τον Balanchine μετά από ένα χρόνο, πιθανότατα επειδή σκέφτηκε ότι το κοινό προτιμούσε τα έργα που χορογραφούσε ο Massine. Ο χορευτής και δημιουργός Boris Kochno αποχώρησε επίσης, ενώ η χορεύτρια Tamara Toumanova (μια μεγάλη θαυμάστρια του Balanchine) έφυγε από τον θίασο μπαλέτου όταν απολύθηκε ο Balanchine.

Ο Balanchine και ο Kochno ίδρυσαν αμέσως το Les Ballets 1933 , με τον Kochno ως καλλιτεχνικό σύμβουλο. Η εταιρεία χρηματοδοτήθηκε από τον Edward James, Βρετανό ποιητή και προστάτη του μπαλέτου. Η επιχείρηση διήρκεσε μόνο δύο μήνες το 1933, παρουσιάζοντας έργα μόνο στο Παρίσι και το Λονδίνο. Ο Balanchine δημιούργησε αρκετά νέα έργα, συμπεριλαμβανομένων συνεργασιών με τους συνθέτες Kurt Weill, Darius Milhaud, Henri Sauguet και τον σχεδιαστή Pavel Tchelitchew.

Ηνωμένες Πολιτείες

Ο Balanchine επέμεινε ότι το πρώτο του έργο στις Ηνωμένες Πολιτείες θα ήταν να ιδρύσει ένα σχολείο μπαλέτου επειδή ήθελε να δημιουργήσει χορευτές με ισχυρή τεχνική μαζί με το ιδιαίτερο στυλ του. Σε σύγκριση με την κλασική του κατάρτιση, σκέφτηκε ότι δεν μπορούσαν να χορέψουν καλά. Με τη βοήθεια των Lincoln Kirstein και Edward MM Warburg , η Σχολή του Αμερικανικού Μπαλέτου άνοιξε για τους σπουδαστές στις 2 Ιανουαρίου 1934, σε λιγότερο από τρεις μήνες αφότου έφτασε ο Balanchine στις ΗΠΑ. Αργότερα το ίδιο έτος, ο Balanchine παρουσίασε μια παράσταση με τους μαθητές του, την πρεμιέρα του έργου του "Serenade" σε μουσική του Τσαϊκόφσκι στο θερινό κτήμα Warburg. 

Μεταξύ των δραστηριοτήτων του μπαλέτου στη δεκαετία του 1930 και της δεκαετίας του 1940, ο Balanchine χορογραφούσε μιούζικαλ του Μπρόντγουεϊ, που γράφτηκαν από μεγάλους καλλιτέχνες όπως ο Richard Rodgers, ο Lorenz Hart και ο Vernon Duke. Μεταξύ αυτών, ο Balanchine χορογράφησε το έργο των Rodgers και το Hart, "On Your Toes" το 1936. Η χορογραφία του Balanchine σε μιούζικαλ ήταν μοναδική εκείνη την εποχή, διότι ενίσχυσε την πλοκή της ιστορίας.

Ο Balanchine μετακόμισε στο Hollywood κατά τη διάρκεια του 1938. Εκεί δημιούργησε χορογραφίες για πέντε ταινίες. Συνέθεσε εκ νέου την εταιρεία του, η οποία έλαβε την επωνυμία American Ballet Caravan και περιόδευσε με το συγκρότημα σε όλη Βόρεια και Νότια Αμερική. Το διάστημα 1944 - 1946, κατά τη διάρκεια και μετά το Β 'Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Balanchine υπηρέτησε ως βασικός χορογράφος για το Ballet Russe de Monte Carlo.

Επιστροφή στη Νέα Υόρκη

Σύντομα ο Balanchine δημιούργησε μια νέα εταιρεία χορού, τη γνωστή ως Ballet Society, με την βοήθεια του Lincoln Kirstein. Συνέχισε να συνεργάζεται με σύγχρονους συνθέτες όπως ο Paul Hindemith, από τον οποίο ζήτησε μια σύνθεση το 1940 για το έργο «The Four Temperaments». Το συγκεκριμένο έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στις 20 Νοεμβρίου 1946. Επίσης σε συνεργασία με τον Stravinsky και τον γλύπτη – σχεδιαστή Isamu Noguchi  δημιούργησε το μπαλέτο «Orpheus». Μετά από πολλές επιτυχημένες παραστάσεις η εταιρεία Ballet Society μετονομάστηκε επίσημα σε New York City Ballet το 1948.

Το 1954 ο Balanchine δημιούργησε τη δική του εκδοχή για το μπαλέτο «The Nutcracker», στην οποία έπαιξε το ρόλο του Drosselmeyer. Από τότε το New York City Ballet παρουσιάζει το μπαλέτο «Ο Καρυοθραύστης» κάθε χρόνο στη Νέα Υόρκη κατά τη διάρκεια της περιόδου των Χριστουγέννων. Πρόκειται για μία από τις διασημότερες παραγωγές του μπαλέτου «The Nutcracker» που αποτελεί παράδοση για το Μπαλέτο της Νέας Υόρκης ενώ παράλληλα παρουσιάζεται και από άλλες διάσημες εταιρείες μπαλέτου. Γυρίστηκε σε ταινία για τον κινηματογράφο το 1993 από τον σκηνοθέτη Emile Ardolino με τους χορευτές του NYCB και αφήγηση από τον Kevin Kline και κυκλοφόρησε σε DVD από την Warner Brothers home video.

Όταν κατασκευάστηκε το Lincoln Center for the Performing Arts προσφέρθηκε στο NYCB το New York State Theater, το οποίο το 2008 μετονομάστηκε σε David H. Koch Theater. O Balanchine συνεργάστηκε με τον αρχιτέκτονα Philip Johnson για τον σχεδιασμό ενός θεάτρου κατάλληλα κατασκευασμένου για να ανεβάσει τα έργα του, το οποίο άνοιξε τις πύλες του το 1964. Εκεί δημιούργησε μεγάλες παραγωγές, όπως το «Stars and Stripes» και το «Vienna Waltzes» με μουσική των Johann Strauss II, Franz Lehár και Richard Strauss.

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960 ο Balanchine δημιούργησε και αναθεώρησε σχεδόν σαράντα μπαλέτα συμπεριλαμβανομένου του μπαλέτου «Δον Κιχώτης», στο οποίο έπαιξε τον πρωταγωνιστικό ρόλο κατά την παρουσίαση του το 1965. Ο βασικός γυναικείος ρόλος στο μπαλέτο «Don Quixote» δημιουργήθηκε για την κορυφαία μπαλαρίνα Suzanne Farrell. Μεταξύ των πιο αξιοσημείωτων μπαλέτων που ανέβασε ο Balanchine είναι και τα «Διαμάντια» που αποτελούν τμήμα του μπαλέτου τριών πράξεων «Κοσμήματα» σε μουσική του Tchaikovsky.  

Το καλοκαίρι του 1972, ένα χρόνο μετά το θάνατο του Stravinsky, ο Balanchine οργάνωσε ένα Φεστιβάλ Stravinsky για το οποίο χορογράφησε πολλά σημαντικά νέα έργα όπως τα μπαλέτα "θαύματα" «Stravinsky Violin Concerto» και «Symphony in Three Movements».

Ο Balanchine πέθανε στις 30 Απριλίου 1983 στη Νέα Υόρκη, μετά από χρόνια ασθένεια η οποία διαγνώστηκε μετά το θάνατο του. Τη νύχτα του θανάτου του, το συγκρότημα έδωσε την προγραμματισμένη του παράσταση, η οποία περιελάμβανε τα έργα «Divertimento No.15» και «Symphony in C» στο Lincoln Center. 

Κληρονομιά και τιμητικές διακρίσεις

Με τη Σχολή του Αμερικανικού Μπαλέτου, το Μπαλέτο της Νέας Υόρκης και 400 χορογραφημένα έργα, ο Balanchine μεταμόρφωσε τον αμερικανικό χορό και δημιούργησε ένα νεοκλασικό μπαλέτο, αναπτύσσοντας ένα μοναδικό ύφος με τους χορευτές του να διακρίνονται για την ταχύτητά τους και το ταλέντο τους.

Ένα μνημείο στο Θέατρο Όπερας και Μπαλέτου της Τιφλίδας ήταν αφιερωμένο στη μνήμη του Balanchine. 

Το George Balanchine Way είναι ένα τμήμα της οδού West 63rd Street (που βρίσκεται μεταξύ της λεωφόρου Columbus και του Broadway) στη Νέα Υόρκη που μετονομάστηκε προς τιμήν του τον Ιούνιο του 1990.

Βραβεία

1978 Kennedy Center Honors

1980 Austrian Decoration for Science and Art

1983 Presidential Medal of Freedom

1987 National Museum of Dance's Mr. & Mrs. Cornelius Vanderbilt Whitney Hall of Fame 

1988 Induction into the American Theater Hall of Fame

Kisselgoff, Anna, "Balanchine 100: The Centennial Celebration"

Πηγή: wikipedia.org