Καρυοθραύστης: Η πραγματική ιστορία πίσω από το ρόλο της Ζαχαρένιας Νεράιδας στο διάσημο μπαλέτο

Ένα από τα διασημότερα έργα του Πιοτρ Ιλίτς Τσαϊκόφσκι, ο Καρυοθραύστης συνεχίζει να μαγεύει το κοινό παρότι έχουν περάσει πάνω από 120 χρόνια από την πρώτη παρουσίαση του. Η πρωτότυπη χορογραφία του αριστουργηματικού αυτού μπαλέτου ανήκει στους θρυλικούς χορογράφους Marius Petipa και Lev Ivanov. Το λιμπρέτο είναι προσαρμοσμένο στην ιστορία «The Nutcracker and the Mouse King» του Ε.Τ.Α. Χόφμαν. Το μπαλέτο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Θέατρο Mariinsky της Αγίας Πετρούπολης στις 18 Δεκεμβρίου 1892 μαζί με την όπερα του Tchaikovsky Iolanta. Στην αρχή δεν σημείωσε ιδιαίτερη επιτυχία εκτός από την 20λεπτη σουίτα του Τσαϊκόφσκι που άρεσε στο κοινό. Το πλήρες μπαλέτο άρχισε να γίνεται δημοφιλές από τα τέλη της δεκαετίας του 1960. Στη σημερινή εποχή παρουσιάζεται από πολλούς θιάσους μπαλέτου σε όλο τον κόσμο κυρίως κατά την περίοδο των Χριστουγέννων. 

Ένας από τους διασημότερους ρόλους στο κλασικό μπαλέτο Καρυοθραύστης είναι εκείνος της Ζαχαρένιας Νεράιδας (Sugar Plum Fairy). Πρόκειται για ένα ρόλο που αντικατοπτρίζει την εικόνα μιας ρομαντικής μπαλαρίνας με pointe, κλασική φούστα tutu, συνήθως σε ροζ αποχρώσεις και λαμπερή τιάρα στα μαλλιά. Όμως ποια είναι η προέλευση του διάσημου ρόλου μπαλέτου με έμπνευση από τα ζαχαρωτά;

Αξίζει να σημειωθεί, ότι η Sugar Plum Fairy δεν υπάρχει σαν χαρακτήρας στο αρχικό παραμύθι του Ε.Τ.Α. Hoffman με τίτλο “Nutcracker and The Mouse King”, ούτε στο έργο “The Tale of the Nutcracker” του Αλέξανδρου Δουμά, στην αναδιατύπωση του οποίου βασίζεται το πρώτο λιμπρέτο του μπαλέτου Καρυοθραύστης του Τσαϊκόφσκι.

Ωστόσο υπάρχουν και στις δύο εκδόσεις του παραμυθιού, αρκετές περιγραφές για τον κόσμο των γλυκών που δίνουν έμπνευση για διάφορους χαρακτήρες μπαλέτου σε σχέση με ζαχαρωτά. Μια περιγραφή από το έργο του Αλέξανδρου Δουμά αναφέρει: “Όλα τα γύρω σπίτια ήταν ζαχαρωτά (...). Και στο κέντρο της πλατείας, σε σχήμα οβελίσκου, υπήρχε ένα γιγαντιαίο τσουρέκι, στη μέση του οποίου από τέσσερα σιντριβάνια πέφτουν: λεμονάδα, πορτοκαλάδα, σουμάδα και σιρόπι σταφίδας. Όσο για τις λεκάνες ήταν γεμάτες με σαντιγί (...)”.

Επίσης την περίοδο που δημιουργήθηκε το μπαλέτο Καρυοθραύστης, ο όρος sugar plum (ζαχαρωτά δαμάσκηνα), δεν αναφέρεται σε ένα συγκεκριμένο γλυκό, αλλά όπως επισημαίνει η συγγραφέας Samira Kawash, ήταν ένας γενικός όρος για όλα τα νόστιμα γλυκά. Όπως αναφέρει η συγγραφέας, τα ζαχαρωτά εκείνης της εποχής που περιγράφονται ως sugar plum ήταν κυρίως ξηροί καρποί με επίστρωση ζάχαρης.

Παρόλο που στην αρχική παραγωγή του μπαλέτου Καρυοθραύστης τους κύριους ρόλους, της Κλάρας και του πρίγκιπα Καρυοθραύστη, ερμήνευαν παιδιά, το έργο απαιτούσε ένα ρόλο, μέσα από τον οποίο να αναδεικνύεται το ταλέντο μιας μπαλαρίνας. Έτσι ο ρόλος της Sugar Plum Fairy, της ενσάρκωσης ενός γλυκού ζαχαρωτού έγινε πραγματικότητα.

Η πρώτη μπαλαρίνα που χόρεψε στο ρόλο της Sugar Plum Fairy στη σκηνή

Η Αντονιέττα Ντελ'έρα, μια Ιταλίδα μπαλαρίνα προσκεκλημένη από ένα θίασο μπαλέτου στο Βερολίνο, έκανε το ντεμπούτο της ως η πρώτη Sugar Plum Fairy στο Θέατρο Mariinsky στην Αγία Πετρούπολη το 1892. Αρχικά ο ρόλος έλαβε ποικίλες κριτικές. Η Ντελ'έρα επαινέθηκε από πολλούς κριτικούς για την τεχνική και τη δουλειά της, εκτός από ένα συγγραφέα, ο οποίος την χαρακτήρισε “άσχημη” και “ασήμαντη”. Ωστόσο κέρδισε το θερμό χειρoκρότημα του κοινού για την ερμηνεία της με πέντε κλήσεις κουρτίνας μετά την παράσταση. Αργότερα ο ρόλος της Ντελ'έρα επεκτάθηκε καθώς προστέθηκε ένας επιπλέον χορός γνωστός ως gavotte με μουσική του Ούγγρου συνθέτη, Alphonse Czibulka. Η μουσική του μπαλέτου Καρυοθραύστης εκείνη την εποχή δεν ήταν ακόμη δημοφιλές έργο. Αξίζει να σημειωθεί ότι και η μουσική του Τσαϊκόφσκι για το μπαλέτο Καρυοθραύστης στην αρχή δέχτηκε ποικίλες κριτικές.

Ο παρτενέρ της Sugar Plum Fairy στο μπαλέτο 

Αν και ο τίτλος χρησιμοποιείται σπάνια σε σύγχρονες παραγωγές, ο παρτενέρ της Sugar Plum Fairy στο μπαλέτο ονομαζόταν Πρίγκιπας Koklush ή Coqueluche. Σήμερα ο ρόλος είναι γνωστός ως Cavalier ή Πρίγκιπας. Τον πρωτότυπο πρίγκιπα Coqueluche ερμήνευσε ο Ρώσος χορευτής Pavel Gerdt. Παρόλο που ήταν 40 χρονών και κοντά στο τέλος της καριέρας του, ήταν ένας φημισμένος σταρ με μακρά ιστορία στη σκηνή. Είναι ενδιαφέρον σε ότι αφορά την ιστορία των μπαλέτων του Τσαϊκόφσκι, ότι ο Γκέρντ ήταν επίσης ο πρώτος που ερμήνευσε τον πρίγκιπα Ντεσιρέ στο μπαλέτο Η Ωραία Κοιμωμένη (1890) και τον πρίγκιπα Ζίγκφριντ στην επιτυχημένη αναβίωση της Λίμνης των Κύκνων το 1895.

Ένα έργο φόρος τιμής

Το σόλο ή η variation της Sugar Plum Fairy είναι ίσως το πιο δημοφιλές απόσπασμα του μπαλέτου Καρυοθραύστης του Τσαϊκόφσκι. Η χρήση της τσελέστας, ενός νέου οργάνου μουσικής για την εποχή του Τσαϊκόφσκι, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στον κόσμο της μουσικής. Αντίθετα στην παλαιότερη παραγωγή, το pas de deux της Sugar Plum Fairy με τον Cavalier εξέπεμπε μια σοβαρότητα ή πόνο μέσα στη μεγαλοπρέπεια του. Αυτή η μουσική ίσως είχε διαφορετική έννοια στην υπόθεση του μπαλέτου από την variation της Sugar Plum Fairy.

Όταν ο Τσαϊκόφσκι συνέθετε τον Καρυοθραύστη μια τραγωδία χτύπησε την οικογένεια του. Η αδερφή του Σάσα πέθανε. Αυτό επηρέασε το έργο του. Όπως εξηγεί ο συγγραφέας Gavin Plumley σε άρθρο στον Guardian, μετά το θάνατο της αδερφής του Sasha, o Τσαϊκόφσκι αφοσιώθηκε στο έργο του για το μπαλέτο βλέποντας μέσα από το ρόλο της Κλάρα, την αδερφή του. Οι αναμνήσεις των παιδικών τους χρόνων και τα τελευταία Χριστούγεννα που πέρασαν μαζί το 1890, πέρασαν στη μουσική. Έτσι όλο το μπαλέτο επηρεάστηκε από τα συναισθήματα του Τσαϊκόφσκι, ο οποίος φαντάστηκε τον εαυτό ως τον μάγο Drosselmeyer. Φαίνεται από αναλύσεις ειδικών πως το μπαλέτο αποτέλεσε ένα φόρο τιμής του Τσαϊκόφσκι στην αδερφή του.

Η επιτυχία που σημείωσε το μπαλέτο The Nutcracker στη Βόρεια Αμερική κατά τον 20ο αιώνα και οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον θρίαμβο της παραγωγής του George Balanchine, έκανε διάσημο το ρόλο της Sugar Plum Fairy, ειδικά όταν οι θίασοι μπαλέτου παρουσίαζαν τον Καρυοθραύστη την περίοδο των Χριστουγέννων.

Το μπαλέτο Καρυοθραύστης με το πέρασμα των ετών έγινε ένα έργο που παρουσιάζεται παραδοσιακά τις γιορτές των Χριστουγέννων και στο οποίο συμμετέχουν και παρακολουθούν παιδιά. Η Sugar Plum Fairy είναι ένας ρόλος που πολλές νέες μπαλαρίνες επιθυμούν να ερμηνεύσουν.

Πηγές: wikipedia.org, danceadvantage.net