Ο Κουρσάρος: Η ιστορία και οι πιο αξιοσημείωτες παραγωγές του κορυφαίου μπαλέτου

Ο Κουρσάρος (Le Corsaire) είναι ένα μπαλέτο που παρουσιάζεται σε τρεις πράξεις, με ένα λιμπρέτο που αρχικά δημιουργήθηκε από τον Jules-Henri Vernoy de Saint-Georges βασισμένο στο ποίημα The Corsair του Λόρδου Βύρωνα. Το έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά 23 Ιανουαρίου 1856 από το Μπαλέτο του Théâtre Impérial de l´Opéra στο Παρίσι σε χορογραφία Joseph Mazilier και με μουσική του Adolphe Adam. Όλες οι σύγχρονες παραγωγές του μπαλέτου Le Corsaire βασίζονται στην παραγωγή του Marius Petipa για το Imperial Ballet της Αγίας Πετρούπολης από τα μέσα ως τα τέλη του 19ου αιώνα.

Το πλήρες σε διάρκεια μπαλέτο Ο Κουρσάρος περιλαμβάνει πολλά διάσημα αποσπάσματα που συχνά παρουσιάζονται μεμονωμένα σε παραστάσεις όπως: η σκηνή Le jardin animé, το Pas d'esclave, το Pas de trois des odalisques και το γνωστό ως Le Corsaire pas de deux, ένα από τα διασημότερα pas de deux στον κόσμο του μπαλέτου.

Το μπαλέτο Le Corsaire δημιουργήθηκε για την διάσημη Ιταλίδα μπαλαρίνα Carolina Rosati, η οποία ήταν Πρίμα Μπαλαρίνα της Όπερας του Παρισιού. Ο ρόλος του Conrad δημιουργήθηκε από τον Ιταλό Domenico Segarelli. Παρόλο που ήταν ένας επιτυχημένος χορευτής, λόγω της του ταλέντου του στη μίμηση ο Segarelli κέρδισε πολλούς ρόλους στην Όπερα του Παρισιού. Τα προηγούμενα χρόνια δεν είχε δημιουργηθεί χορογραφία για το ρόλο του Conrad.

Το μπαλέτο Le Corsaire στη Ρωσία

Η πρώτη παραγωγή

Το μπαλέτο Κουρσάρος ανέβηκε πρώτη φορά στη Ρωσία για το Imperial Ballet της Αγίας Πετρούπολης από τον Jules Perrot, τον φημισμένο Ballet Master του Ρομαντικού Μπαλέτου, ο οποίος υπηρέτησε ως Premier Maître de Ballet των Αυτοκρατορικών Θεάτρων της Αγίας Πετρούπολης το διάστημα 1849 - 1858. Συγκεκριμένα το μπαλέτο Ο Κουρσάρος έκανε πρεμιέρα στις 24 Ιανουαρίου 1858 στο Imperial Bolshoi Kamenny Theatre με την πρίμα μπαλαρίνα Ekaterina Friedbürg στο ρόλο της Medora και τον νεαρό Marius Petipa στο ρόλο του κουρσάρου Conrad. Για την παραγωγή αυτή ο Petipa συνεργάστηκε με τον Perrot και αναθεώρησε μερικούς από τους βασικούς χορούς στο μπαλέτο όπως το Pas des Éventails και τη Scène de seduction στην 1η σκηνή της 2ης πράξης.

Αναβιώσεις του Marius Petipa

Κατά τη διάρκεια της μακρόχρονης καριέρας του, ο Petipa παρουσίασε τέσσερις αναβιώσεις του μπαλέτου Le Corsaire, προσθέτοντας κάθε φορά σημαντικό αριθμό νέων βημάτων, νέες variations και άλλους χορούς. Η πρώτη αναβίωση του ανέβηκε ειδικά για τη σύζυγό του, την Prima Ballerina Maria Surovshchikova-Petipa. Παρτενέρ της Maria Surovshchikova-Petipa στην παράσταση ήταν ο Πρώτος χορευτής Christian Johansson ως κουρσάρος Conrad. Η συγκεκριμένη παραγωγή έκανε πρεμιέρα 5 Φεβρουαρίου 1863 και περιελάμβανε μουσική που συμπληρώθηκε και αναθεωρήθηκε από το συνθέτη Cesare Pugni.

Τέσσερα χρόνια αργότερα ο Joseph Mazilier παρουσίασε μια αναβίωση του μπαλέτου Le Corsaire στα πλαίσια του Exposition Universelle 1867 που διοργανώθηκε το ίδιο έτος στο Παρίσι. Η περίφημη μπαλαρίνα  Adèle Grantzow ερμήνευσε το ρόλο της Medora και ο Léo Delibes,  ο οποίος ήταν πρώην μαθητής του Adolphe Adam, έγραψε εκ νέου τη μουσική του μπαλέτου ειδικά για αυτή την παραγωγή. Η αναβίωση έκανε πρεμιέρα στις 21 Οκτωβρίου 1867 και παρουσιάστηκε σε 38 παραστάσεις με την Grantzow στο ρόλο της πρωταγωνίστριας Medora. Μετά την αποχώρηση της συγκεκριμένης μπαλαρίνας από το Παρίσι το 1868 το μπαλέτο Le Corsaire βρέθηκε εκτός του ρεπερτορίου της Όπερας και κατά συνέπεια ποτέ δεν θα ξαναπαρουσιαζόταν από το Παρισινό μπαλέτο.

Το χειμώνα 1867 η Granztow κλήθηκε να χορέψει με το Αυτοκρατορικό Μπαλέτο (Imperial Ballet) της Αγίας Πετρούπολης από τον Αυτοκράτορα Αλέξανδρο II. Για το ντεμπούτο της ο Petipa οργάνωσε μια αναβίωση του μπαλέτου Le Corsaire που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στις 6 Φεβρουαρίου 1868. Για την παραγωγή αυτή ο Petipa και πάλι ζήτησε από τον Cesare Pugni να συνθέσει τη μουσική για τη νέα χορογραφία που εισήγαγε στο μπαλέτο.

Η τρίτη αναβίωση του μπαλέτου Le Corsaire από τον Petipa ανέβηκε ειδικά για τη Ρωσίδα Μπαλαρίνα Eugeniia Sokolova και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στις 22 Νοεμβρίου 1880.

Η τελευταία και πιο σημαντική αναβίωση του μπαλέτου Le Corsaire από τον Petipa παρουσιάστηκε σε πρεμιέρα στις 25 Ιανουαρίου 1899 στο  Αυτοκρατορικό Θέατρο Mariinsky. Η παραγωγή αυτή ανέβηκε ειδικά για την Pierina Legnani, Απόλυτη Πρίμα Μπαλαρίνα των Αυτοκρατορικών Θεάτρων της Αγίας Πετρούπολης. Η Πρίμα μπαλαρίνα Olga Preobrajenskaya  ερμήνευσε το ρόλο της Gulnare, ενώ ο Πρώτος χορευτής Αυτοκρατορικού Θεάτρου Pavel Gerdt ερμήνευσε το ρόλο του κουρσάρου Conrad.

Παραγωγές του μπαλέτου Le Corsaire στη Μόσχα

Ο Marius Petipa τον Μάρτιο του 1858 ανέλαβε να ανεβάσει το μπαλέτο «Le Corsaire» και συγκεκριμένα την έκδοση του Jules Perrot για το Μπαλέτο του Imperial Bolshoi Theatre της Μόσχας (το γνωστό σήμερα ως Bolshoi Ballet). Το 1888 ο Petipa επέβλεψε την δημιουργία μιας νέας παραγωγής του μπαλέτου «Ο Κουρσάρος» για το συγκεκριμένο θίασο που παρουσιάστηκε σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία. Ο Petipa έγινε ο κορυφαίος χορογράφος όλων των εποχών στη Ρωσία. Το 1894 ο πρόσφατα διορισμένος στο Bolshoi Theatre, Ballet Master Ivan Clustine ανέβασε την δική του παραγωγή του μπαλέτου «Le Corsaire», η οποία έκανε πρεμιέρα στις 22 Μαρτίου 1894. 

Στις 25 Ιανουαρίου 1912 ο Alexander Gorsky, Premier Maître de Ballet του Μπαλέτου Imperial Bolshoi Theatre της Μόσχας, παρουσίασε μια αναβίωση του μπαλέτου με την μπαλαρίνα Ekaterina Geltzer ως Medora και τον χορευτή Vasily Tikhomirov ως κουρσάρο Conrad. Για την αναβίωση αυτή ο Gorsky χρησιμοποίησε μια ουσιαστικά αναθεωρημένη έκδοση του έργου του Adam που περιλάμβανε πολλούς νέους χορούς. Έργα διαφόρων συνθετών όπως Edvard Grieg, Anton Simon, Reinhold Glière, Karl Goldmark, Frédéric Chopin, Pyotr Tchaikovsky και Antonín Dvořák  συνοδεύτηκαν από τις κατάλληλες χορογραφίες διαμορφώνοντας νέες σκηνές, χορούς, variations και άλλα για το μπαλέτο. Ανάμεσα στις πιο  αξιοσημείωτες σκηνές που έχουν προστεθεί από τον Gorsky στο μπαλέτο Κουρσάρος ήταν μια σκηνή με τη μουσική Nocturne του Chopin, στην οποία η Medora ονειρεύεται τον αγαπημένο της κουρσάρο Conrad. Μια άλλη προσθήκη στο έργο ήταν ο χορός μιας ομάδας αποτελούμενης από Τούρκικης, Περσικής και Αραβικής καταγωγής γυναίκες σκλάβες που συμμετέχουν στη σκηνή του παζαριού στην πρώτη πράξη του μπαλέτου. Παρά τις πολυάριθμες προσθήκες στην παραγωγή, ο Gorsky επέλεξε να διατηρήσει πολλούς χορούς από τις παραγωγές των Mazilier και Petipa.

Η αναβίωση από τον Gorsky του μπαλέτου «Ο Κουρσάρος» παρέμεινε στο ρεπερτόριο του Bolshoi Theatre της Μόσχας μέχρι το 1927. Αν και η εταιρεία παρουσίαζε συχνά σε παραστάσεις αποσπάσματα από το μπαλέτο για πολλά χρόνια μετά, το πλήρους μήκους έργο δεν ανέβηκε ξανά μέχρι ο Konstantin Sergeyev να ανεβάσει τη δική του εκδοχή για την εταιρεία το 1992.

Αναβίωση από το Bolshoi Ballet το 2007

Στις 21 Ιουνίου 2007 το Bolshoi Ballet παρουσίασε μια εντυπωσιακή αναβίωση του μπαλέτου «Le Corsaire» σκηνοθετημένη από τον Yuri Burlaka και τον διευθυντή της εταιρείας Alexei Ratmansky. Ο Burlaka χρησιμοποίησε τις χορογραφίες της Συλλογής Sergeyev καθώς και τα αρχεία που βρέθηκαν στην Bibliothèque nationale de France, στο Bakhrushin Theater Museum και στο Museum of Theatre and Music της Αγίας Πετρούπολης για να δημιουργήσει μια ιστορικά τεκμηριωμένη παραγωγή του μπαλέτου. Αυτή η έκδοση του μπαλέτου «Ο Κουρσάρος» αποδείχθηκε ότι ήταν η πιο ακριβή παραγωγή μπαλέτου που είχε ανέβει ποτέ με κόστος 1,5 εκατ. δολάρια.

Το μπαλέτο Le Corsaire στο Λένινγκραντ και στη Δύση

Η αναβίωση από τον Petipa του μπαλέτου «Ο Κουρσάρος» που παρουσιάστηκε το 1899 - της οποίας η τελική παραγωγή ανέβηκε το 1915, παρέμεινε στο ρεπερτόριο του Θεάτρου Mariinsky μέχρι το 1928 (μετά τη Ρωσική Επανάσταση του 1917 το συγκεκριμένο συγκρότημα μπαλέτου, που ήταν γνωστό ως το State Petrograd Ballet και αργότερα ως State Academic Ballet, μετονομάστηκε σε Kirov Ballet). Μέχρι το 1928 το μπαλέτο «Le Corsaire» παρουσιάστηκε 224 φορές από το 1899 στο Θέατρο Mariinsky.

Για πρώτη φορά μετά την επανάσταση ανέβηκε μια αναβίωση του μπαλέτου για το Kirov Ballet  υπό την εποπτεία της μεγάλης παιδαγωγού του Ρώσικου Μπαλέτου Agrippina Vaganova που παρουσιάστηκε στις 15 Μαΐου 1931. Το 1936 μια άλλη αναβίωση του μπαλέτου «Le Corsaire»  παρουσιάστηκε από το Kirov Ballet με την Natalia Dudinskaya ως Medora, τον Mikhail Mikhailov ως κουρσάρο Conrad και τον Vakhtang Chabukiani ως Slave (ή Rhab όπως ήταν γνωστός ο συγκεκριμένος χαρακτήρας στη Ρωσία). Αυτή ήταν η πρώτη πλήρης σε μήκος παραγωγή που περιλάμβανε την αναθεώρηση της Vaganova για το «Le Corsaire pas de deux» που ανέβηκε για την παράσταση αποφοίτησης της Dudinskaya. Με την πάροδο των ετών, ο Konstantin Sergeyev, Καλλιτεχνικός Διευθυντής και επικεφαλής χορογράφος του Kirov Ballet κατά τα διαστήματα 1951-1955 και 1960-1970, πρόσθεσε διάφορα νέα κομμάτια στο μπαλέτο. Από το 1941 η παραγωγή ανέβηκε ελάχιστες φορές μέχρι να αποσυρθεί τελείως από το ρεπερτόριο της εταιρείας το 1956.

Αναβίωση από τον Pyotr Gusev το 1955

Ο Balletmaster Pyotr Gusev ανέβασε μια νέα έκδοση του μπαλέτου «Le Corsaire» για το Maly Theatre Ballet του Λένινγκραντ το 1955. Η νέα αυτή παραγωγή αποτελούσε μια τροποποιημένη έκδοση του αρχικού λιμπρέτου και γράφτηκε από τον Gusev και τον ιστορικό  μπαλέτου Yuri Slonimsky. Επίσης ο Gusev ζήτησε από τον μαέστρο Eugene Kornblit να δημιουργήσει μια νέα μουσική σύνθεση για την παραγωγή του. 

Η αναβίωση του μπαλέτου από τον Gusev έκανε πρεμιέρα 31 Μαΐου 1955 και έτεινε να γίνει η πιο δημοφιλής έκδοση του μπαλέτου «Ο Κουρσάρος» στη Ρωσία. Το 1977 ο διευθυντής του Kirov Ballet, Oleg Vinogradov, ανέβασε την έκδοση του Gusev για την εταιρεία, μια παραγωγή που εξακολουθεί να αποτελεί μέρος του ρεπερτορίου του συγκροτήματος. Το 2009 το  Mikhailovsky Theatre Ballet ανέβασε την έκδοση του Gusev, όπως αναθεωρήθηκε από τον καλλιτεχνικό διευθυντή του μπαλέτου, Farouk Ruzimatov.

Η παρουσίαση του μπαλέτου «Le Corsaire» σε έκδοση του Gusev από το Kirov Ballet είχε ως αποτέλεσμα μια νέα παραγωγή το 1989 για το Metropolitan Opera House της Νέας Υόρκης. Μια παράσταση της νέας παραγωγής παρουσιάστηκε την ίδια χρονιά στο Θέατρο Mariinsky με τους κορυφαίους χορευτές: Altynai Asylmuratova ως Medora, Yevgeny Neff ως Conrad, Konstantin Zaklinsky ως Lankendem, Yelena Pankova ως Gulnare και Farouk Ruzimatov ως Ali. Αυτή η παράσταση μαγνητοσκοπήθηκε και κυκλοφόρησε σε DVD/video.

Αναβίωση από τον Konstantin Sergeyev το 1973

Το 1973, ο Ballet Master του Kirov Ballet, Konstantin Sergeyev, ανέβασε τη δική του εκδοχή για το μπαλέτο «Le Corsaire» που περιελάμβανε καινούργια κομμάτια και ανανεωμένη χορογραφία. Ο Sergeyev προσέθεσε μια νέα variation για τους χαρακτήρες Conrad και Birbanto στην 1η Πράξη, διαμορφωμένη με βάση την αρχική σύνθεση του Adam.

Η αναβίωση του Sergeyev αποσύρθηκε από το ρεπερτόριο του Kirov Ballet μετά από εννέα μόνο παραστάσεις. Έχει ειπωθεί ότι ο Ballet Master είχε πέσει σε δυσμένεια με τη Σοβιετική κυβέρνηση λόγω της πρόσφατης απομάκρυνσης από την ΕΣΣΔ των χορευτών Natalia Makarova και Mikhail Baryshnikov, γεγονότα που προκάλεσαν την απόλυσή του από τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή το 1970.

Το πλήρες σε μήκος μπαλέτο «Le Corsaire» δεν ανέβηκε ξανά από το Kirov Ballet μέχρι το 1977 που ο Oleg Vinogradov (καλλιτεχνικός διευθυντής του Kirov Ballet από το 1977) ανέβασε την έκδοση του Pyotr Gusev που είχε παρουσιαστεί το 1955. Το 1989 το Kirov Ballet αποφάσισε να παρουσιάσει μια αναβίωση του μπαλέτου «Ο Κουρσάρος» για την επικείμενη παγκόσμια περιοδεία του συγκροτήματος. Έγιναν πολλές συζητήσεις σχετικά με το εάν η παρουσίαση από τον Vinogradov της έκδοσης Gusev θα πρέπει να διατηρηθεί ή θα πρέπει να αποκατασταθεί η έκδοση του Sergeyev. Τελικά η εταιρεία επέλεξε να διατηρήσει την έκδοση του Gusev, την οποία η εταιρεία εξακολουθεί να παρουσιάζει τακτικά.

Το 1992 ο Yuri Grigorovich, Διευθυντής του Bolshoi Ballet της Μόσχας, κάλεσε τον Sergeyev για να ανεβάσουν την αναβίωση του 1973 του μπαλέτου «Le Corsaire» για την εταιρεία. Η παραγωγή αυτή έκανε πρεμιέρα 11 Μαρτίου 1992  σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία, αλλά μετά από επτά μόνο παραστάσεις ο Grigorovich αποφάσισε να αποσύρει την παραγωγή από το ρεπερτόριο.  Βλέποντας την επιτυχία της παραγωγής του Sergeyev, ο Grigorovich αποφάσισε να δημιουργήσει τη δική του εκδοχή, η οποία έκανε πρεμιέρα 16 Φεβρουαρίου 1994. Η παραγωγή του Grigorovich αποσύρθηκε από το ρεπερτόριο μετά την αποχώρηση του από τη θέση του διευθυντή το 1995.

Η παραγωγή του Sergeyev στις ΗΠΑ

Τα σκηνικά και τα κοστούμια που σχεδίασε η Irina Tibilova για την παραγωγή του Konstantin Sergeyev το 1992 στη Μόσχα έμειναν αχρησιμοποίητα στα αρχεία του Θεάτρου Bolshoi για περίπου πέντε χρόνια. Με πρόταση της συζύγου του Sergeyev, Natalia Dudinskaya, η Anna-Marie Holmes ανέβασε την παραγωγή του Sergeyev για το Boston Ballet (με τη βοήθεια των Dudinskaya, Tatiana Terekhova, Sergei Berezhnoi, Tatiana Legat και Vadim Disnitsky).

Σχεδόν ένα χρόνο αργότερα, το American Ballet Theatre δανείστηκε την παραγωγή του Boston Ballet για το μπαλέτο «Le Corsaire». Το μπαλέτο δέχθηκε και άλλες αναθεωρήσεις τόσο στη χορογραφία όσο και στη μουσική και παρουσιάστηκε από το American Ballet Theatre σε συνεργασία με τον μαέστρο Charles Barker και τον πιανίστα Henrietta Stern.

Αναβίωση του μπαλέτου από το Bavarian State Ballet

Το 2006 το Bayerisches Staatsballett  (Bavarian State Ballet) παρουσίασε μια μερικώς ανακατασκευασμένη παραγωγή της αναβίωση του Petipa που είχε παρουσιαστεί το 1899. Για την παραγωγή αυτή, 25 από τις αρχικές χορογραφίες του Petipa ανακατασκευάστηκαν από την Stepanov Choreographic Notation της Συλλογής Sergeyev .

Αναβίωση του Bolshoi Ballet το 2007

Στις 21 Ιουνίου 2007 το Bolshoi Ballet παρουσίασε εντυπωσιακή και υψηλού κόστους αναβίωση του μπαλέτου «Le Corsaire», η οποία περιελάμβανε την ανακατασκευή ορισμένων στοιχείων των χορογραφιών του Petipa, όπως παρουσιάστηκαν στην αναβίωση του 1899 ανακατασκευασμένα από τη choreographic notation της Συλλογής Sergeyev. Η παράσταση αποδείχθηκε ότι ήταν η πιο ακριβή παραγωγή μπαλέτου που έχει ανέβει ποτέ με κόστος 1,5 εκατ. δολάρια.

Η παραγωγή από το Εθνικό Μπαλέτο της Αγγλίας το 2013

Το Εθνικό Μπαλέτο της Αγγλίας (English National Ballet) έγινε η πρώτη Βρετανική εταιρεία μπαλέτου που παρουσίασε το μπαλέτο «Le Corsaire» ως μια ολοκληρωμένη παραγωγή. Το έργο ανέβηκε από την Anna-Marie Holmes, με νέα πρωτότυπα σκηνικά και κοστούμια, με τροποποιημένη μουσική σύνθεση και νέες ενορχηστρώσεις. Η παραγωγή παρουσιάστηκε σε περιοδεία σε μεγάλα θέατρα του Ηνωμένου Βασίλειου σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία.

Πηγή: wikipedia.org