Τα διασημότερα μπαλέτα του θρυλικού χορευτή και χορογράφου Rudolf Nureyev

Ένας από τους κορυφαίους χορευτές και χορογράφους του 20ου αιώνα, ο Ρούντολφ Νουρέγιεφ, άφησε εποχή στην ιστορία του κλασικού μπαλέτου με το μοναδικό του ταλέντο, με το πάθος του για το χορό και το έργο του. Ήταν ένας από τους καλλιτέχνες που διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη του κλασικού μπαλέτου καθώς άλλαξε τον τρόπο που έβλεπε ο κόσμος τους άντρες χορευτές. 

Ο Ρούντολφ Νουρέγιεφ γεννήθηκε στις 17 Μαρτίου 1938 σ' ένα βαγόνι της Υπερσιβηρικής αμαξοστοιχίας κοντά στην πόλη Ιρκούτσκ της Ρωσίας, ενώ η μητέρα του βρισκόταν καθ' οδόν προς το Βλαδιβοστόκ, όπου υπηρετούσε ο πατέρας του στον Κόκκινο στρατό. Ήταν το τέταρτο και τελευταίο παιδί της οικογένειάς του (είχε τρεις μεγαλύτερες αδελφές). Μεγάλωσε κοντά στην πόλη Ουφά, στη δημοκρατία του Μπασκορτοστάν. Ξεκίνησε την καριέρα του από τα διάσημα μπαλέτα Κίροφ το 1958, αφού πρώτα σπούδασε στην Ακαδημία Μπαλέτου Βαγκάνοβα της Αγίας Πετρούπολης έχοντας γίνει δεκτός το 1955, σε ηλικία 17 ετών. Σύντομα ξεχώρισε για την τεχνική, η αρμονία και το ταλέντο του, κάτι που προμήνυε ότι θα χόρευε τους περισσότερους κύριους ρόλους του κλασικού ρεπερτορίου. Το 1961 στο Παρίσι, σε μία περιοδεία των μπαλέτων Κίροφ του Λένινγκραντ, ο 23χρονος τότε Ρούντολφ Νουρέγιεφ, ο οποίος τότε ήταν πρώτος χορευτής του συγκεκριμένου θιάσου μπαλέτου, ζήτησε πολιτικό άσυλο στη Γαλλία ενώ ετοιμαζόταν να αναχωρήσει με τον θίασο για την Αγγλία.

Στο Παρίσι, ο Ρούντολφ Νουρέγιεφ αρχικά συνεργάστηκε με το Μεγάλο Μπαλέτο του Μαρκήσιου de Cuevas, σύντομα όμως, το 1962 πήγε στην Αγγλία, όπου απέκτησε τη βρετανική υπηκοότητα κι εκεί συνεργάστηκε με τα Βασιλικά Μπαλέτα του Λονδίνου, γνωρίζοντας την επιτυχία ως παρτενέρ της κατά 19 χρόνια μεγαλύτερης του Βρετανίδας χορεύτριας, Μαργκότ Φοντέιν. Παρόλο που η συνεργασία τους ξεπέρασε την εικοσαετία, ουδέποτε έγινε μέλος του Βασιλικού Μπαλέτου του Λονδίνου προτιμώντας τον ρόλο του προσκεκλημένου καλλιτέχνη, τίτλο που διατήρησε στις εμφανίσεις του σε όλο τον κόσμο.

Κατά τη διάρκεια της καριέρας του συνεργάστηκε ακόμη με τα Βασιλικά Μπαλέτα της Σουηδίας, το Μπαλέτο της Σκάλας του Μιλάνου, το Μπαλέτο του Βερολίνου, το Μπαλέτο της Αυστραλίας και άλλα, ενώ διετέλεσε διευθυντής του Μπαλέτου της Όπερας του Παρισιού από το 1983 έως το 1989. Έφυγε από τη ζωή στις 6 Ιανουαρίου 1993.

Ο Ρούντολφ Νουρέγιεφ χόρεψε σε πολλά μπαλέτα, αλλά παράλληλα ως χορογράφος ανέβασε και πολλές εντυπωσιακές παραγωγές κλασικών έργων του ρεπερτορίου μπαλέτου. Τα διασημότερα μπαλέτα σε χορογραφία του Ρούντολφ Νουρέγιεφ είναι: Λίμνη των Κύκνων, Σταχτοπούτα, Ρωμαίος και Ιουλιέτα, Μπαγιαντέρα, Η Ωραία Κοιμωμένη, Ραϋμόντα και Δον Κιχώτης.

Swan Lake

Στην παραγωγή του μπαλέτου Η Λίμνη των Κύκνων των Petipa / Ivanov, η οποία βασίζεται στη ρωσική παράδοση, το χορογραφικό και δραματικό ενδιαφέρον επικεντρώνεται στην μπαλαρίνα που χορεύει το διπλό ρόλο της Οντετ και της Οντιλ. Με πρωταγωνιστές τον λευκό κύκνο Odette και τον μαύρο κύκνο Odile, ο ρόλος του πρίγκιπα περιορίζεται και γίνεται υποχείριο της μοίρας. Ο Νουρέγιεφ ανέστρεψε εντελώς τα μέχρι τότε δεδομένα στο μπαλέτο.

Ο Nureyev προσκλήθηκε από το Βασιλικό Μπαλέτο του Λονδίνου για να χορέψει το ρόλο του πρίγκιπα Siegfried στην παραγωγή του Ιουνίου 1962 που αναθεωρήθηκε από τους Ninette de Valois και Frederick Ashton. Στην παραγωγή αυτή, στο τέλος της 1ης Πράξης, ο Νουρέγιεφ εισήγαγε μια νέα variation που προηγείται από το pas de trois του έργου. Αυτό το μελαγχολικό, ονειρικό σόλο που εκφράζει τη λαχτάρα του Siegfried για έναν ιδανικό κόσμο διατηρήθηκε από το Royal Ballet στις επόμενες παραγωγές του μπαλέτου Swan Lake.

Τον Οκτώβριο του 1964, ο Νουρέγιεφ ανέλαβε να ανεβάσει την δική του παραγωγή του μπαλέτου Swan Lake για την Όπερα της Βιέννης, εξελίσσοντας τον ρόλο του Πρίγκιπα. 

Ο Ρούντολφ Νουρέγιεφ δημιούργησε μια χορογραφία για τη Λίμνη των Κύκνων, η οποία σε αντίθεση με τις προηγούμενες παραγωγές, έδινε στον ρόλο του Πρίγκιπα μια πιο δραματική διάσταση. Στην παραγωγή του Νουρέγιεφ, ο πρίγκιπας στην αρχή είναι μελαγχολικός, μετά ερωτευμένος, τελικά τον εξαπατούν και καταστρέφεται. 

Στην παράσταση της Λίμνης των Κύκνων για την Όπερα του Παρισιού τον Δεκέμβριο 1984, ο Ρούντολφ Νουρέγιεφ προχώρησε ακόμη περισσότερο. Είκοσι χρόνια μετά την παραγωγή του μπαλέτου για την Όπερα της Βιέννης, στη Λίμνη των Κύκνων σε χορογραφία Ρούντολφ Νουρέγιεφ για το Μπαλέτο της Όπερας του Παρισιού, η γυναίκα κύκνος στην αρχή του έργου εμφανίζεται ξαφνικά σε ένα όνειρο του πρίγκιπα Siegfried. Σε σύγκριση με την παραγωγή του για τη Βιέννη, ο Νουρέγιεφ επανέφερε έναν πρόλογο, στον οποίο βλέπουμε τον πρίγκιπα να κοιμάται σε μια πολυθρόνα και να βασανίζεται από έναν εφιάλτη: ένα αρπακτικό πουλί συλλαμβάνει μια νεαρή κοπέλα που μεταμορφώνεται σε έναν κύκνο που πετάει στο ουρανό. Αυτό το όραμα προβλέπει το τέλος του μπαλέτου. Ο πρίγκιπας Siegfried βιώνει μια εμμονική αίσθηση ενοχής καθώς αρνείται αυτό που του προσφέρει η μητέρα του: τη δύναμη και την ελευθερία να επιλέξει την μέλλουσα σύζυγό του καθώς είναι σε ηλικία γάμο και επρόκειτο να βασιλεύσει όταν ενηλικιωθεί. Χωρίς να θέλει τίποτα από αυτά καθώς τον φοβίζουν, κατά βάθος δεν θέλει να μεγαλώσει ή να γίνει μέρος του ενήλικου κόσμου, καταφεύγει στα όνειρά του.Τα σκηνικά για την παραγωγή σχεδίασε ο σκηνογράφος Ezio Frigerio και τα κοστούμια ο σχεδιαστής Franca Squarciapino.

Cinderella

Ο Ρούντολφ Νουρέγιεφ, με τη βοήθεια του σκηνογράφου, Petrika Ionesco, προσάρμοσαν την ιστορία της Σταχτοπούτας μεταφέροντας την στον κόσμο του Χόλιγουντ της δεκαετία του 1930. Στην υπόθεση αυτού του μπαλέτου το νεαρό σεμνό κορίτσι ανακαλύπτει ένας παραγωγός ταινιών και έτσι καταφέρνει να αποδράσει από έναν αλκοολικό πατέρα και μια κακιά μητριά, αιχμαλωτίζοντας την καρδιά ενός πρωταγωνιστή του κινηματογράφου. 

Ο Νουρέγιεφ άλλαζε πάντα την πορεία της ιστορίας στα δικά του μπαλέτα, ακόμα και σε εκείνα των οποίων τη χορογραφία δανείστηκε από τον Μαριούς Πετιπά. Έτσι στην Σταχτοπούτα βρίσκουμε πολλά από τα αγαπημένα του θέματα: την επιθυμία να ξεφύγει από τις σκληρή πραγματικότητα της ζωής, τον πραγματικό κόσμο που αλληλεπιδρά με ένα φανταστικό και την εκπλήρωση του ονείρου που γίνεται πραγματικότητα μέσω της τέχνης.

Αν κοιτάξουμε πίσω στην ιστορία του χορού, ο χαρακτήρας της Σταχτοπούτας δεν φαίνεται να είχε τραβήξει την προσοχή των χορογράφων τα χρόνια που συνέθεσε την μουσική ο Προκόφιεφ. Είναι αυτονόητο ότι ο Marius Petipa, σε συνεργασία με τον Enrico Cecchetti και τον Lev Ivanov, είχαν ήδη χορογραφήσει μια παραγωγή της Σταχτοπούτας. Το μπαλέτο Σταχτοπούτα δημιουργήθηκε το 1893, στο οποίο τότε χόρεψε η Pierina Legnani, μια Ιταλίδα χορεύτρια μπαλέτου που μόλις είχε φτάσει στο θέατρο Mariinsky και επρόκειτο να παρουσιάσει μια σειρά από τριάντα δύο στροφές fouettés που θα ενθουσίαζαν το κοινό.

Η Σταχτοπούτα παρουσιάστηκε επίσης στο Βερολίνο το 1901, σε μια σύνθεση του Johann Strauss-fils. Και ο Mikhaïl Fokine ανέβασε την δική του εκδοχή του για την Σταχτοπούτα στο Λονδίνο το 1938. Μετά την επιτυχία του μπαλέτου Romeo και Juliet, η μπαλαρίνα Galina Ulanova, ζήτησε από τη συνθέτη να της γράψει ένα άλλο μπαλέτο. Έτσι, ο Προκόφιεφ άρχισε να συνθέτει τη Σταχτοπούτα. Η δημιουργία του έργου διακόπηκε αρκετές φορές λόγω του πολέμου και δεν ολοκληρώθηκε μέχρι το 1944. 

Romeo and Juliet

Μετά την έκδοση του Mikhail Lavrovsky, μία από τις πιο σημαντικές χορογραφίες είναι αυτή του John Cranko. Δημιουργήθηκε το 1958 για το μπαλέτο της Σκάλας του Μιλάνου, με τους χορευτές Carla Fracci και Mario Pistoni. Ο Ρούντολφ Νουρέγιεφ ήθελε να διατηρήσει το σκηνικό της Ιταλικής Αναγέννησης, τονίζοντας τη νεανική αγάπη που θυσιάστηκε του μίσους των οικογενειών τους.

Η εκδοχή του Kenneth MacMillan, μια παραγωγή που γνώριζε ο Νουρέγιεφ καθώς τη δημιούργησε μαζί με την Μαργκότ Φοντέιν για το Βασιλικό Μπαλέτο του Λονδίνου το 1965, τονίζει τον θανατηφόρο χαρακτήρα της τραγωδίας. Ο χορογράφος δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην Ιουλιέτα, ένα παιδί που γίνεται γυναίκα και είναι αποφασισμένη να αντισταθεί στη μοίρα που της επιβάλλουν οι γονείς της. Ο Ρούντολφ Νουρέγιεφ στην παραγωγή του τόνισε αυτό την πτυχή ακόμη περισσότερο, κάνοντας την Ιουλιέτα πιο αγωνιστική. 

Οι διαφορετικές παραγωγές του μπαλέτου Ρωμαίος και Ιουλιέτα του Ρούντολφ Νουρέγιεφ

1977 Romeo and Juliet, London Festival Ballet in London

1980 Romeo e Giulietta, Scala Opera Ballet in Milan

1984 Roméo et Juliette, Paris Opera Ballet

Bayadere

Το Αυτοκρατορικό μπαλέτο παρουσίασε το μπαλέτο Μπαγιαντέρα το 1877 στο Αυτοκρατορικό Θέατρο της Αγίας Πετρούπολης και αμέσως έγινε μια από τις μεγαλύτερες  επιτυχίες του Γάλλου χορογράφου, Marius Petipa αμέσως μετά την παραγωγή της Ωραίας Κοιμωμένης (1890) και της Λίμνης των Κύκνων (1895). Η υπόθεση του μπαλέτου που διαδραματίζεται με σκηνικό την εξωτική Ινδία προσέλκυσε από την αρχή το ενδιαφέρον των θεατών. 

Το μπαλέτο Μπαγιαντέρα δεν είχε παρουσιαστεί ποτέ στη δύση μέχρι τα Μπαλέτα Κίροφ του Λένινγκραντ να παρουσιάσει τη διάσημη σκηνή Βασίλειο των Σκιών για πρώτη φορά το 1961, στο Palais Garnier στο Παρίσι, με τον Ρούντολφ Νουρέγιεφ, ο οποίος τότε ήταν 23 ετών. Μέχρι το 1961, που τα Μπαλέτα Κίροφ χόρεψαν το Βασίλειο των Σκιών στο Παρίσι, αυτό το μπαλέτο ήταν άγνωστο. Αργότερα, μόνο η σκηνή «Shades» από τη τρίτη πράξη του μπαλέτου παρουσιάστηκε στην Ευρώπη. Ο Ρούντολφ Νουρέγιεφ παρουσίασε το μπαλέτα στο Βασιλικό Μπαλέτο στο Λονδίνο το 1963 και στο Μπαλέτο της Όπερας του Παρισιού το 1974. Η παραγωγή του μπαλέτου La Bayadère παρουσιάζεται ακόμα από το Θέατρο Maryinsky της Αγίας Πετρούπολης. Βασίζεται στη χορογραφία που επεξεργάστηκαν εκ νέου οι Vakhtang Tchaoukiani και Vladimir Ponomarev το 1941.

Μετά τη Ναταλία Μακάροβα, η οποία χορογράφησε τη δική της εκδοχή (με επιπλέον μουσική στην τελευταία πράξη) για το American Ballet Theatre στη Νέα Υόρκη το 1980 και τον Γιούρι Γκριγκόροβιτς, ο οποίος ανέβασε μια παραδοσιακή παραγωγή του μπαλέτου για τα Μπαλέτα Μπολσόι στη Μόσχα το 1991, η παραγωγή του Ρούντολφ Ο Νουρέγιεφ, ο οποίος δημιούργησε ένα έργο για να επαναπροσδιορίσει την αρχική χορογραφία χρησιμοποιώντας τη χορογραφία του Petipa και την αυθεντική μουσική του Minkus, ήταν η πρώτη παραγωγή τριών πράξεων του μπαλέτου La Bayadère, που παρουσιάστηκε στο Παρίσι.

Στις 8 Οκτωβρίου 1992 στο Palais Garnier, Η Μπαγιαντέρα, ένα μπαλέτο σε τρεις πράξεις του Ρούντολφ Νουρέγιεφ δημιουργήθηκε με τη βοήθεια της χορεύτριας Ninel Kourgapkina, η οποία ήταν συνεργάτης του στα Μπαλέτα Kirov και των Patrice Bart, Patricia Ruanne και Aleth Francillon.

Το μπαλέτο La Bayadère ήταν το τελευταίο έργο του Ρούντολφ Νουρέγιεφ. Παρά την επιβαρυμένη κατάσταση της υγείας του εργάστηκε πολύ για την παραγωγή αυτού του μπαλέτου και παρακολούθησε τις πρόβες μέχρι την πρεμιέρα στις 8 Οκτωβρίου 1992 στο Palais Garnier.

The Sleeping Beauty

Όταν ο Ρούντολφ Νουρέγιεφ δημιούργησε την πρώτη δική του παραγωγή του μπαλέτου Η Ωραία Κοιμωμένη για τη Σκάλα του Μιλάνου το 1966, βασίστηκε στο πρωτότυπο μπαλέτο του Μαριούς Πετιπά προσθέτοντας ορισμένες δικές του πινελιές.

Η παραπάνω παραγωγή, στην οποία χόρεψε η πρίμα μπαλαρίνα Carla Fracci και ο ίδιος ο Nureyev, στη συνέχεια αναθεωρήθηκε για το Εθνικό Μπαλέτο του Καναδά το 1972 με την Véronica Tennant, με τα ίδια σκηνικά και κοστούμια του σκηνογράφου Νικόλα Γεωργιάδη. Στην παραγωγή αυτή, ο Nureyev κάνει πιο πολύπλοκο το ρόλο του διατηρώντας τη χορογραφία του Petipa στις variations για τις γυναίκες χορεύτριες.

Ο Ρούντολφ Νουρέγιεφ ανέβασε ξανά το μπαλέτο Sleeping Beauty για το London Festival Ballet του Λονδίνου το 1975 με την Eva Evdokimova εναλλάξ με την Patricia Ruanne, για το Μπαλέτο της Όπερας της Βιέννης το 1980 και τέλος για το Μπαλέτο Όπερας του Παρισιού το 1989.

Οι διαφορετικές παραγωγές του μπαλέτου Ωραία Κοιμωμένη του Ρούντολφ Νουρέγιεφ

1966 La Bella addormentata nel bosco Μπαλέτο της Σκάλας του Μιλάνου

1972 Sleeping Beauty Εθνικό Μπαλέτο του Καναδά / Τορόντο

1975 Sleeping Beauty London Festival Ballet

1980 Dornröschen Μπαλέτο της Κρατικής Όπερας της Βιέννης

1989 La Belle au bois dormant Μπαλέτου της Όπερας του Παρισιού

1992 Dornröschen Κρατικό Μπαλέτο του Βερολίνου

1999 Princessa Ruusunen Εθνικό Μπαλέτο της Φιλανδίας

Raymonda

Η Ραϋμόντα είναι το πρώτο μπαλέτο που ανέβασε ο Ρούντολφ Νουρέγιεφ στην Ευρώπη μετά την αυτομόλησή του στη Δύση το 1961. Ήταν το 1964 στο Spoleto Festival στην Ιταλία με το Βασιλικό Μπαλέτο του Λονδίνου. Μετά από άλλες τρεις παραγωγές του μπαλέτου, ο Rudolf Nureyev δημιούργησε την παραγωγή του μπαλέτου Raymonda για το άνοιγμα της σεζόν 1983-1984 του Μπαλέτου Όπερας του Παρισιού, όταν έγινε διευθυντής του μπαλέτου.

Για αυτήν την τελευταία παραγωγή του μπαλέτου, επέλεξε να ακολουθήσει το έργο του Petipa. Η χορογραφία και η σκηνοθεσία του Ρούντολφ Νουρέγιεφ μαζί με τα εντυπωσιακά σκηνικά και κοστούμια του Νικόλα Γεωργιάδη δίνουν μια ενδιαφέρουσα μορφή στο μπαλέτο. 

1964 Royal Ballet, London (Βασιλικό Μπαλέτο του Λονδίνου)
1965 Australian Ballet (Μπαλέτο της Αυστραλίας)
1972 Zurich Opera Ballet (Μπαλέτο της Όπερας της Ζυρίχης)
1975 American Ballet Theatre
1983 Paris Opera Ballet (Μπαλέτο της Όπερας του Παρισιού)

Don Quixote

Το 1959, σε ηλικία 21 ετών, ο Rudolf Nureyev με την Ninel Kourgapkina έδωσε μια λαμπρή παράσταση ερμηνεύοντας το ρόλο του Basil με το Μπαλέτο Kirov στο Λένινγκραντ. Όταν αποφάσισε ότι θα παραμείνει στη Δύση το 1961, αυτός ο ρόλος έγινε ένας από τους χαρακτηριστικούς του. Ο Ρουντόλφ Νουρέγιεφ χόρεψε το τελευταίο pas de deux του μπαλέτου με τη Sonia Arova ήδη από το 1962 στη Νέα Υόρκη. Στη συνέχεια αναθεώρησε ολόκληρο το έργο, επινοώντας μια νέα χορογραφία μετά τον Μαριούς Πετιπά και τον Αλεξάντρ Γκόρσκι για την Όπερα της Βιέννης το 1966 και ζήτησε από τον Τζον Λάντσμπερι να δουλέψει σε αρκετές προσαρμογές της μουσικής του Μίνκους για να της δώσει έναν πιο ζωντανό χαρακτήρα. Το 1970 o Ρούντολφ Νουρέγιεφ παρουσίασε το μπαλέτο Δον Κιχώτης με το Μπαλέτο της Αυστραλίας, στο οποίο χόρεψε ο ίδιος με τη Lucette Aldous και τον επόμενο χρόνο στο Marseille Opera Ballet, το οποίο σκηνοθέτησε αυτή τη φορά η Rosella Hightower (με τη Maïna Gielgud στο ρόλο της Kitri).

Στη συνέχεια, το μπαλέτο Don Quixote του Nureyev συμπεριλήφθηκε στο ρεπερτόριο του Central Ballet Troupe στο Πεκίνο, του Matsuyama Ballet Company στο Τόκιο (το 1985), του Μπαλέτου της Σκάλας του Μιλάνου (το 1987) και του Βασιλικού Μπαλέτου της Σουηδίας (το 1994). Στην πρώτη παράσταση του μπαλέτου Δον Κιχώτης στην Όπερα του Παρισιού στις 6 Μαρτίου 1981 χόρευαν οι χορευτές Noëlla Pontois (Kitri), Cyril Atanassoff (Basil), Elisabeth Platel (Queen of the Dryads), Georges Piletta (Gamache), Jean-Yves Lormeau (Espada) και Sylvie Clavier (Street dancer). Ο Rudolf Nureyev χόρεψε με τη Noëlla Pontois στη δεύτερη παράσταση.

Με πληροφορίες από: wikipedia.org, nureyev.org